Hotel 'Kemp', voorheen logement ''t Fortuin' van Betje Buiten
Hotel 'Kemp' begon ooit als logement 't Fortuin', een naam die door de Leerdammers werd ingeruild voor de bijnaam: 'Betje Buiten'. Volgens oude verhalen was dit ter ere van Betje Wiggelinkhuizen, de waardin die net buiten de stadspoort woonde.
Ik ging op zoek naar krantenartikelen en foto’s om het verhaal van dit oude hotel én de mysterieuze 'Betje Buiten' compleet te maken.
In een verkoopakte van 29 augustus 1780 wordt vermeld dat Johanna Goes een hof of boomgaard genoemd “De Kromme Singel” of “De Kromme Elleboog” aan Jacob van Buren verkocht.
Op 19 maart 1787 verkocht Van Buren dit land vervolgens voor 1400 gulden aan de Sociëteit. De akte geeft aan dat het terrein ten oosten aan de Oude Vliet grensde, aan de westzijde aan de algemene weg (het huidige Voogdplein), in het noorden aan het land van Jacob van der Hagen (bij de huidige Emmalaan), en ten zuiden aan de Stadsgracht.
De koper was verplicht het zandpad tussen de Schoonrewoerdse poort en de ingang van de Blaasbalg te onderhouden, evenals de gracht langs zijn terrein uit te baggeren. Het perceel bleek ideaal voor het kolfspel en werd om die reden door de Sociëteit aangekocht.
,%201770.jpg) |
| Kolfspelers bij een herberg aan een water, Jacob Cats (1741-1799), 1770, Rijksmuseum |
Op 13 mei 1803 verkoopt oud-drossaard Du Marchie Sarvaas, als voorzitter van de Sociëteit, het huis, schuur, kolfbaan en erf, van oudsher bekend als “De Sociëteit onder de zinspreuk Vrede en vreugde” aan Everardus Wiggelinkhuizen (1752-1809) voor 2200 gulden. De Sociëteit had geen winst gemaakt en het land was belast met een hypotheek van 1600 gulden op naam van Gerrit Drooglever Pzn. en een lening van 600 gulden bij J. Kuijsen. Daarnaast betaalde men jaarlijks een pacht van 2,5 gulden aan de stad, een bedrag dat tot 1790 door rentmeester A. Bierman werd geïnd.
Wiggelinkhuizen zag potentie in de koop. Het huis had al de aandacht van de schutterij als kolfbaan en trok veel bezoekers. Later werden hier door zijn nazaten en opvolgers landerijen verkocht en verhuurd vanuit de zogenaamde polderkamer. De smalle strook land tussen de Oostwal en de Blaasbalg werd in de 18e eeuw deels gebruikt als tuin en boomgaard, wat blijkt uit verschillende verkoopaktes.
De locatie van de herberg was op het huidige Dr. Voogdplein in Leerdam. Nu middenin het stadscentrum, maar vroeger was het net buiten de stadspoort, omgeven door groen.
Hieronder de twee oudste foto's die bekend zijn van 't Fortuin:
 |
| Circa 1895-1900 |
In diverse kranten na ongeveer 1820 wordt Cornelis Wiggelinkhuizen (1777-1857) genoemd als eigenaar van het etablissement. Cornelis was de zoon van Everardus. Hij was naast kastelein ook bouwman en opzichter van de particuliere domeinen van de koning.
 |
| Utrechtsche courant 15-05-1820 |
 |
Opregte Haarlemsche Courant, 6-10-1832 Interieur van een herberg, Wilhelmus Cornelis Chimaer van Oudendorp, naar Bernard van de Laar, 1837-1840, Rijksmuseum  Opregte Haarlemsche Courant, 5-5-1858 In het jaar 1860 wordt Cornelis Johannes Dirkszn. Wiggelinkhuisen (1830-1870) genoemd als eigenaar van herberg 't Fortuin; hij was een kleinzoon van Cornelis Wiggelinkhuizen en Maria Wiggelinkhuizen, waardin van logement 'De Wildeman' in de Kerkstraat was zijn tante. Cornelis Johannes was gehuwd met Alebetje Verzijl (1826-1909). En zij... zal onze befaamde 'Betje Buiten' zijn geweest! Cornelis en Alebet waren ouders van
 |
 | |||||||
De Vijfheerenlanden, 18-3-1860
|
In 1903 overleed Jan Jongh en in 1909 kwam ook een einde aan het leven van de 83-jarige Alebet Verzijl. Waarschijnlijk was zij ongeveer 40 jaar de waardin 'Betje Buiten' van 't Fortuin.
 |
| De Leerdammer, 17-2-1909 en 6-3-1909 |
In 1895 werden zowel het logement met koffiehuis als de inboedel verkocht:
 |
| Het nieuws van den dag: kleine courant, 11-2-1895 |
 |
| De Vijfheerenlanden, 27-4-1895 |
 |
De Vijfheerenlanden, 13-3-1895 |
Daniël Jan Hendrik de Weerd (1844-1929) was een Leerdamse koopman.
Als uitbaters van 't Fortuin worden na 1895 genoemd: Jan Hendrikus Kemp (1845-1900) en zijn vrouw Angenis Post (1845-1932). Ze waren geboren in Buurmalsen en Tiel en hij was van origine timmerman. Hun kinderen waren in Tiel geboren.
Wat blijkt? Daniël J.H. de Weerd was een neef van Angenis Post. En zijn (eerste) vrouw Jantje Kemp was een nicht Jan Hendrikus Kemp. Mogelijk heeft De Weerd het logement in eerste instantie verhuurd aan zijn nicht en aangetrouwde neef.
De start was wat onfortuinlijk: in 1896 vloog bij de familie Kemp het behang boven de haard in brand:
 |
| Rotterdamsch nieuwsblad, 6-3-1896 |
 |
| Gelagkamer, bron: ChatGPT |
Na een 'afzakkertje' bij 't Fortuin had in 1897 een ernstige vechtpartij plaats tussen twee boerenjongens.
 |
| De Telegraaf 10-04-1897 |
In 1899 werd er een moord gepleegd in Acquoy nadat iemand teveel drank op had in 't Fortuin:
 |
| Het Nederlands dagblad, 8-9-1899 |
Zoon Jan Hendrikus Kemp (1877-1913) volgt zijn vader op als deze op 54-jarige leeftijd overlijdt.
Dertien jaar na zijn vader overlijdt Jan Hendrikus jr. op 35-jarige leeftijd.
 |
| De Vijfheerenlanden, 13-10-1900 |
 |
| De Leerdammer, 4-1-1913 |
Ook nu zetten de weduwen de onderneming voort.
 |
| Het Vaderland 11-4-1906 |
In 1915 wordt er telefoon aangelegd bij het hotel-café-restaurant van de weduwe J.H. Kemp-Post. Het adres is Spoorstraat A 673.
 |
| De Vijfheerenlanden, 6-10-1915 |
'Weduwe' Kemp overlijdt in 1932:
 |
| De Leerdammer, 16-7-1932 |
Vanouds vonden de repetities van muziekvereniging 'Kunstliefde en Vriendschap' plaats bij 't Fortuin.
 |
| De Leerdammer, 18-1-1936 |
In 1959 overlijdt Adriana van Herwaarden, de weduwe van Jan Hendrikus Kemp jr.
 |
Fortuin in Saneringsplan Gemeente Leerdam. Kwaliteitskaart deel bebouwde kom, feb 1970. Via Reg. Archief Zuid-Utrecht |
Een nieuwe generatie Kemp runt het hotel en achter het hotel worden regelmatig bazaars gehouden. Totdat in 1979 de gemeente het perceel grond koopt om het gebouw te slopen vanwege de herinrichting van het Dr. Voogdplein.
En zo kwam er een eind aan de twee eeuwen geschiedenis van dit hotel.
Bronnen:
- Diverse krantenberichten, genoemd hierboven
- Hotel Kemp, R.v.d Berg via Historische Vereniging Leerdam
- Leerdam in de Gouden eeuw, R.v.d. Berg, pag. 113
- Facebook-pagina Oud-Leerdam (foto's)
Reacties
Een reactie posten