Posts tonen met het label Wenckebach. Alle posts tonen
Posts tonen met het label Wenckebach. Alle posts tonen

30 juni 2025

Cornelis Voogd, geneesheer en arts in Leerdam (1886-1915)


Cornelis Voogd zag het levenslicht op 8 september 1855 te Utrecht. Als zoon van een drogist volgde hij een opleiding tot medicus in Utrecht. Hij werd vanwege broederdienst vrijgesteld van militaire dienstplicht. In 1885 vertrok hij uit vanuit Utrecht naar Vleuten. 

Op 16 maart 1886 wordt 'medisch student' Cornelis Voogd in de gemeente Leerdam ingeschrevenHij gaat in Leerdam werken als apotheker en assistent bij de Leerdamse huisarts Schomper. Daar zal hij diens dochter Magdalena hebben leren kennen.

Magdalena Johanna Sara Susanna (Naatje) Schomper, geboren op 16 nov. te 1858 te Leerdam had een opleiding tot assistent-apotheker gedaan. 

O6 augustus 1886 vond hun huwelijk plaats. 

In de beeldbank van de Historische Vereniging staan prachtige oude foto’s van een fotoalbum uit de nalatenschap Schomper-Hondius.


   

  


Links op de foto: Cornelis Voogd. Rechts zijn ega Naatje Schomper. 

Het nieuws van de dag, 24-7-1886








Cornelis en Magdalena wonen tussen 1880 en 1896 in bij (schoon)ouders Schomper op de Hoogstraat. Later gaan ze wonen aan de Spoorstraat, op de hoek met de Meent.















De Vijfheerenlanden, 14-1-1891






De Vijfheerenlanden, 2-6-1894

























De koop is waarschijnlijk niet doorgegaan, aangezien dokter Voogd jaren later nog op de Spoorstraat woont. Wellicht is hij in de woning van zijn schoonouders gaan wonen?

In september 1894 staat het huis van dokter Voogd uitgebreid op de gemeentelijke agenda. Aan de orde is het verzoek van dokter Voogd om een stuk gemeentegrond, grenzend aan zijn woning, aan te kopen met het doel daarop een apotheek te bouwen - op de begane grond, dit in verband met de gezondheid van zijn vrouw. Na een langdurige discussie — waarin met name werd gesproken over de vraag of dit wel wenselijk is met het oog op de inrichting van de Meent en het mogelijke verdwijnen van ruimte voor een voetpad langs die weg — stelt de heer Burgers voor om het stuk grond niet te verkopen, maar in plaats daarvan te verhuren voor onbepaalde tijd. Dit onder de voorwaarde dat er daadwerkelijk een apotheek op wordt gebouwd en dat de huur automatisch eindigt zodra het gebouw niet langer als apotheek wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij overlijden of vertrek van de heer Voogd. Het voorstel wordt aangenomen.

Op de gemeenteraadsvergadering van 2 november wordt besproken dat Voogd afziet van de aankoop tot gemeentegrond. 

Op deze foto in de beeldbank is de aanbouw zichtbaar: apotheek.

De Leerdammer, 22-9-1894
























Begin 1898 moet Cornelis Voogd zijn praktijk ongeveer een maand lang laten liggen, hij is ernstig ziek door influenza. Schoonvader dokter Schomper neemt zijn praktijk waar.

Als in 1901 en 1902 'wonderdokter' Van Bijsterveld Leerdam bezoekt, waarschuwt Cornelis Voogd voor de gevolgen van deze kwakzalverij voor zijn patiënten. 


De Leerdammer, 31-5-1902
 
De Leerdammer, 17-6-1905











De Leerdammer, 27-7-1904

































Van Stad en Graafschap Leerdam HVL 29e jaargang nr 1 maart 2010










Als dokter Voogd 25 jaar arts is, krijgt hij een schilderij van Ludwig W.R. Wenckebach, 'Gezicht op Leerdam' aangeboden. De vlaggen hangen die dag uit bij veel Leerdammers. 

Dokter Cornelis Voogd is jarenlang gemeenteraadslid, vanaf 1896 tot 1915. Hij zet zich in voor goed drinkwater voor Leerdam. Ook was hij ambtenaar van de burgerlijke stand. Rond de periode van de Eerste Wereldoorlog was hij secretaris van het Rode Kruis, waarvoor hij het kruis van verdienste ontving.

Maar waar dokter Voogd vooral om zou worden gewaardeerd, is zijn jarenlange onvermoeibare inzet voor komst van het Leerdamse ziekenhuis. Dokter Voogd vertelde dat hij getroffen was door het lijden van een ernstig ziek kind in een krotwoning en zich vanaf dat moment had ingezet voor verbetering.  

Dokter Voogd zette collectes op touw, bewoog verenigingen uitvoeringen te geven, hield tombola’s, enz. Het is niet verwonderlijk dat zijn portret in de hal van het ziekenhuis een plaats kreeg. 

Vanwege gezondheidsredenen stopte dokter Voogd met zijn werkzaamheden en ging hij met pensioen. Op 1 oktober 1915 vertrekt het echtpaar Voogd naar Arnhem, naar de Van Pallandtstraat 67. Dokter Voogd werd opgevolgd door dokter Holweg, arts te Arkel. 


De Leerdammer, 2-10-1915



















Toen Voogds levenswerk, het Leerdamse ziekenhuis, in 1916 dan eindelijk werd geopend, was Cornelis Voogd daarbij aanwezig en hield een toespraak.


Staand voor het ziekenhuis in 1916 (v.l.n.r.):
dokter Bauer, de heer Cochius, dokter Holweg, de heer Sterk, dokter Le Comte
en de heer Leendert Antonie Burgers (in kapiteinsuniform).
Zittend (v.l.n.r.): N.N., mevrouw Voogd-Schomper, burgemeester Mees,
N.N. en dokter Voogd. Bron: Beeldbank HVL

















Nieuwe Rotterdamsche Courant, 16-7-1916


















In 1920 verschijnt er een boek met het het doktershuis aan de Spoorstraat. Zodoende weten we dat de architect van het huis Willem Verschoor uit Den Haag was. (Het pand is inmiddels afgebroken).

 J.H.W.Leliman, Het stadswoonhuis in Nederland
gedurende de laatste 25 jaren, 1924






























Op 10 juni 1932 overlijdt Cornelis Voogd op de leeftijd van 76 jaar te Nijmegen, waar het echtpaar inmiddels was gaan wonen. 


Alg. Handelsblad, 13-06-1932

 



De Leerdammer, 15-6-1932



De Leerdammer, 18-6-1932










 


De Leerdammer, 18-6-1932





























































De begrafenis van dokter Cornelis Voogd vindt plaats in Leerdam en wordt uitgebreid weergegeven in de lokale krant.


Drie maanden na zijn overlijden wordt bij het ziekenhuis een monument ter nagedachtenis aan dokter Voogd onthuld. Het monument is een ontwerp van kunstenaar Adrianus Remiëns (1890-1972) uit Blaricum. 

In dit artikel staat een overzicht van zijn werkzaamheden en verdiensten:


De Leerdammer, 10-9-1932





















De Telegraaf, 9-9-1932

 
















Een paar jaar na de dood van haar man keert weduwe Magdalena in 1939 vanaf het adres Javalaan 85 in Nijmegen terug naar Leerdam, naar de Meent 3. 

In de oorlogsmemoires van Cornelis (Kees) van Donselaar komt de weduwe van dokter Voogd voor: 

"Op een gegeven moment moest ook al het koperwerk worden ingeleverd voor de Duitse oorlogsindustrie. De meeste mensen deden dat natuurlijk niet. M’n vader werkte in de avonduren vaak bij de weduwe van dokter Voogd in de Meent. Dokter Voogd was de oprichter van het ziekenhuis in Leerdam. Mevrouw Voogd was tamelijk rijk voor onze begrippen en had veel koperwerk, omdat zij dat koper natuurlijk niet in huis kon houden mocht mijn vader dat meenemen. In de loop van de tijd is dat echter allemaal verloren gegaan. Mevrouw is al lang overleden. Deze vrouw gebruikte al voor de oorlog al opium. Ze had m’n vader verteld dat ze dan zulke mooie dromen kreeg. Zelf had ze nog Latijn geleerd op hoge leeftijd omdat ze geloofde dat ze na de dood in de hemel terecht zou komen, alwaar alleen Latijn werd gesproken. Ze woonde in de Meent en had een paar van die grote rood met witte katten, voor welke m’n vader een grote kooi had moeten maken."


Op 16 februari 1946 overleed Magdalena Johanna Sara Susanna Voogd-Schomper op 87-jarige leeftijd.

De Voorlichter, 26-3-1946



















Het Dokter Voogdplein met daarop het monument (daarheen verplaatst vanaf de voormalige ziekenhuis-locatie) herinnert ons nog altijd aan dokter Voogd. 































Bronnen:

  • Bevolkingsregister 1897-1920: https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G9Q6-88ZJ?i=640&cc=2018408
  • "De straat | Dr. C. Voogdplein" in: Van Stad en Graafschap Leerdam, HVL, 41e jaargang nr 118, juni 2022
  • Diverse krantenberichten, hierboven genoemd
  • Leliman, J.H.W., Het stadswoonhuis in Nederland gedurende de laatste 25 jaren (1924), pag. 42
  • Gent, P.M. van, Leerdam door de eeuwen heen, pag. 528 en 542
  • Oorlogsverslag van Cornelis van Donselaar, Historische Vereniging Leerdam, gepubliceerd in Van Stad en Graafschap Leerdam, HVL, 33e jaargang nr 102, maart 2014

26 maart 2024

Schilder Ludwig Willem Reymert Wenckebach en zijn relatie met Leerdam (1860-1937)


Deze ets is misschien wel de meest bekende prent van Leerdam geworden. 


















Het werk is gemaakt door Ludwig Willem Reymert (Willem) Wenckebach, heeft als titel 'De haven te Leerdam’ en is gemaakt in 1899.  De originele ets is 18,8 cm. x 31,7 cm. en in bezit van het Rijksmuseum.

Duidelijk is te zien  dat de woontorens van de Zuidwal met hun voeten in het water stonden. Tot 1915 was dit het geval.  


Als we goed kijken op de foto van het krantenknipsel hierboven, zien we in het atelier van Wenkebach, het bijbehorende schilderij op de schildersezel staan!

Wenckebach heeft een serie etsen gemaakt om te laten verwerken in een kalender. De ‘Haven Leerdam’ zat verwerkt in deze serie. De prent is daardoor niet alleen in Leerdam, maar ook daarbuiten heel bekend geraakt. De kalenderplaat zal vermoedelijk ook vaak zijn ingelijst en opgehangen in Leerdamse huiskamers. 

Ludwig Willem Reymert Wenckebach ('s-Gravenhage, 12 januari 1860 – Santpoort, 25 juni 1937), ook bekend als Willem Wenckebach, was een Nederlands kunstschilder, illustrator, boekbandontwerper en graficus. 

Zijn vader was Eduard Wenckebach, een grondlegger van de Nederlandse telegrafie, zijn moeder was Maria Geertruida Elisabeth Cornelissen. Willem Wenckebach was een broer van de Nederlandse arts Karel Frederik Wenckebach en van de directeur Staatsmijnen Henri Johan Eduard. Ook was hij oom en leermeester van de beeldhouwer en kunstschilder Oswald Wenckebach. 

Willem Wenckebach volgde aanvankelijk een opleiding voor tuinarchitect aan de Tuinbouwschool Linnaeus in Amsterdam, waarna hij in 1878 naar Utrecht vertrok om leerling te worden van de Utrechtse schilder D.P. van Lokhorst en van de zeeschilder Jacob Eduard van Heemskerck van Beest. Als jong veelbelovend kunstenaar verwierf hij een Koninklijke Subsidie, wat hem in staat stelde om van 1880-1884 naar Parijs te gaan. 

Terug in Utrecht werd hij lid van het Genootschap Kunstliefde, waar hij bevriend raakte Anthon van Rappart. Met hem trok Wenckebach erop uit om en plain air te schilderen, onder andere op Terschelling en in Drenthe. In 1886 zegden beiden hun lidmaatschap van het behoudende Genootschap Kunstliefde op na een conflict over onder meer het tekenen van vrouwelijk naakt. Via Anthon leerde Willem Wenckebach ook Vincent van Gogh kennen, op wiens aanraden Wenckebach zich een tijdje in het toentertijd bij kunstenaars geliefde Brabantse Heeze zou vestigen. Behalve met Anthon van Rappard was Wenckebach bevriend met Hendrik Petrus Berlage en Antoon Derkinderen. 

Zoals zoveel kunstenaars in zijn tijd maakte hij zowel toegepast als vrij werk. Met zijn toegepast werk werd Willem Wenckebach een van de bekendste en meest productieve illustratoren en grafisch vormgevers van zijn tijd. Hij is vooral bekend gebleven door zijn aquarellen, in een impressionistische, kleurrijke stijl, voor de Verkade-albums van Jac. P. Thijsse. In Amsterdam is Wenckebach ook bekend gebleven door de vele pentekeningen die hij van 1898-1907 van het oude Amsterdam maakte. 

Behalve tekenaar en schilder was Willem Wenckebach ook een gevraagd boekband-ontwerper. Wenckebach was dus een echte all-round illustrator. Toch bleef Willem Wenckebach schilderen, vooral landschappen, die hij exposeerde bij Arti et Amicitiae, waarvan hij in 1889 lid was geworden.

Vanaf 1910 had hij ook regelmatig solo-exposities bij kunsthandels. Zijn schilderijen verkochten daar zo goed, dat hij in 1917 stopte met illustreren om zich weer volledig op het schilderen toe te leggen. Willem Wenckebach gaf ook les aan aan de Kunstnijverheidsschool te Haarlem. 

Wenckebach tekende en schilderde voornamelijk in de stijl van de Haagse school. Hij schilderde veel van zijn landschapsschilderijen in de buurt van Wolfheze, in Drenthe of in de Hollandse duinen (vaak bij Schoorl en op Texel).

Algemeen Dagblad, 27-11-1940



























Hoe komt het eigenlijk dat juist deze Haagse en Amsterdamse schilder verschillende werken in Leerdam en omgeving heeft gemaakt?


Die vraag wordt meteen beantwoord door deze advertentie:

Het nieuws van den dag : kleine courant, 01-05-1898












Via deze advertentie in de krant laat Willem Wenckebach weten van zijn huwelijk, gesloten in Leerdam, met Anna Geertruida van Voorthuijsen (1868-1949).

Zij was een dochter van het Leerdamse echtpaar Cornelis Jan van Voorthuijsen en Magelina Maria Droogleever. Geertruida's opa Jan Antonie van Eyk van Voorthuijsen was predikant geweest in Leerdam, haar oma Anna Geertruida Schalij trouwde op 18-jarige leeftijd met hem. 

Waarschijnlijk was dit ook de reden van zijn diverse schilderijen en tekeningen uit Leerdam en omgeving. Wenckebach was vast regelmatig op bezoek bij zijn schoonfamilie en kende daardoor de omgeving van Leerdam.  


Het Nieuws van de dag, 1-8-1905







Er zijn nog meer werken in de regio Leerdam geschilderd, zo maken we op uit bijvoorbeeld het Bloemendaalsch Weekblad in 1910 en het tijdschrift De Kunst uit 1913.

Een citaat hieruit: "De verborgen kracht ook in het oude stadje, waar huizen en gebouwen elkaar stevig schijnen bijeen te hou-en, er omheen een warm, wit muurtje en een er boven uitstekend gebouw met een zacht, in-blauw dak, en dat al te zaam in mooie, zachte afsluiting tegen de helder lucht. Dat is Leerdam, een stadje, waar niemand komt als hij er niet wezen moet. Het is mooi aan de rivier De Linge. Wenckebach ziet die streek met pleizier, ze is behagelijk voor zijn schildersoog."


Zie ook dit werk van Wenckebach verkocht door ArtNet: A view of Leerdam, 1912

En een werk verkocht door Kunsthandel Simonis & Buunk: De rivier de Linge bij Leerdam


Leerdams bekende huisarts de heer Cornelis Voogd kreeg bij zijn 25-jarig jubileum in 1911 een schilderij van Wenckebach aangeboden. 


Het nieuws van den dag: kleine courant, 23-03-1911












Een Leerdams werk van Wenckebach kwam in 1920 in bezit van het Stedelijk Museum door een schenking.

Bron: Stedelijk Museum Amsterdam
Het Centrum 9-2-1920

















Haagsche Courant 28-6-1937













Bronnen: 

  • Rijksmuseum: http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.220371
  • De Maasbode van 30-07-1905
  • Het nieuws van den dag : kleine courant, 01-08-1905, de Vierjaarlijksche te Arnhem
  • Het nieuws van den dag : kleine courant, 27-02-1913
  • Algemeen Handelsblad, 08-12-1933
  • Haagsche courant, 28-06-1939
  • Het nieuws van den dag : kleine courant, 01-05-1898 (trouwadvertentie)
  • Het nieuws van den dag : kleine courant, 23-03-1911 (dokter Voogd)