De Onafhankelijkheidsviering op 17 september 1913

In het najaar van 1913 vierde Nederland het eeuwfeest van zijn onafhankelijkheid. Daarbij werd herdacht hoe in november 1813 een einde kwam aan de Franse bezetting, toen geallieerde troepen het land binnentrokken en de Fransen verdreven. Ook in Leerdam werd dit jubileum uitbundig gevierd. In het stadje verschenen erebogen, de straten waren rijkelijk versierd met slingers, bloemen en lampions, en overal heerste een feestelijke sfeer.

Veel van wat we weten over deze festiviteiten is ontleend aan berichten uit De Leerdammer en De Vijfheerenlanden. 

Overigens vierde men in 1913 niet honderd jaar koninkrijk, want dat bestond toen nog niet in de vorm die we nu kennen. Op 21 november 1813 werd eerst het Soevereine Vorstendom der Verenigde Nederlanden uitgeroepen, met Willem Frederik van Oranje-Nassau als vorst – nog geen koning. Pas in 1815 werd hij koning Willem I en ontstond het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, dat ook België en Luxemburg omvatte. Toen België zich in 1830 afscheidde, verdween het woord "verenigd" weer uit de naam van het land.

De stad Leerdam vierde op woensdag 17 september 1913 op feestelijke wijze het honderdjarig jubileum van de Nederlandse onafhankelijkheid. De festiviteiten begonnen al vroeg in de ochtend met reveille en vlagvertoon. De stad was rijkelijk versierd met erebogen, vlaggen, bloemen en lampions.

Zie ook deze foto en deze foto in de beeldbank van de Historische Vereniging. 

Hieronder een foto van de ereboog die opgesteld stond voor de Grote Kerk:

Programma en activiteiten:

Officiële start: Om 7 uur vond het reveil plaats met daarna een optocht en onthaal van de schoolkinderen. 

Kinderspelen en wedstrijden: Vanaf 11.30 uur waren er  sportwedstrijden op het stationsplein gehouden, zoals hardlopen en touwtrekken, met deelname van volwassenen en jeugd uit Leerdam en omliggende dorpen. Er was een kleppermars, begeleid door muziek. Om 12 uur werden de bejaarden van de werkinrichting ontvangen. 

Historische optocht: Vanaf 14.00 uur trok een optocht door de binnenstad, met daarin een historisch tableau vivant waarin de gebeurtenissen van 1813 werden uitgebeeld. De intocht van Willem Frederik (de latere koning Willem I) in Amsterdam vond plaats op 2 december 1813. Dit moment markeerde de terugkeer van het Huis van Oranje na de Franse tijd en de benoeming van Willem Frederik tot soeverein vorst.

In Leerdam bestond de optocht uit twaalf voorname "Amsterdammers" als erewacht, gevolgd door een rijtuig met vijf paarden, waarin onder anderen de "Prins" zat. Op de bok zat een koetsier, en op drie van de paarden reed een ruiter mee. 

Bron: Beeldbank HVL (bewerkt)

Daarna volgden een "admiraal" met een aantal "officieren", het stedelijk "bestuur" met de "burgemeester", en een "generaal" met drie "officieren" in een rijtuig getrokken door twee paarden. 

Bron: Beeldbank HVL

Vervolgens kwam een "majoor" met 24 "Kozakken" te paard, enkele "cavaleristen" en tot slot twee wagens met daarop de "9 Provinciën" en de "Nederlandse Maagd". De Nederlandse maagd staat symbool voor de herwonnen vrijheid.

Avondprogramma: De avond werd tussen 20 en 22 uur opgeluisterd door muziek en werd afgesloten met een fakkeloptocht en vuurwerk. Van de muziekgroep Kunstliefde en Vriendschap 'in de tuin van Kemp' is een foto bekend. 

Ook op de donderdag erna werd er nog een spontane oudhollandse optocht georganiseerd die besloten werd met vuurwerk en muziek op de Markt. 

De Vijfheerenlanden, 13-8-1913

De Vijfheerenlanden, 27-8-1913

De Leerdammer, 17-9-1913

Ook op de foto hieronder is een ereboog te zien, met 'Je Maintiendrai' in top. De locatie is hoogstwaarschijnlijk de prinses Julianastraat  (vgl. pag. 70, F.L. Blom, Leerdam in oude ansichten en deze foto in de beeldbank HVL).

Van de onderste twee foto's is niet helemaal zeker
of ze van de Onafhankelijkheidsviering van 1913 zijn.
Ze zijn gemaakt op de Markt, op de hoek met de Hoogstraat en Groote Steiger. 

De Vijfheerenlanden, 20-9-1913

  

De Vijfheerenlanden, 20-9-1913 

De Leerdammer, 20-9-1913

De krant verslaat het hele programma dat goed was georganiseerd en druk bezocht. Er was een bijzondere rol weggelegd voor schoolkinderen en muziekgezelschappen.. 

De feestelijke stemming was in de hele stad voelbaar. Jammer genoeg waren door de regen de meeste lampionnen natgeregend. De bewoners van de Hoogstraat hadden echter vooruitgedacht. Zij hadden hun lampionnen droog bewaard, en toen het 's avonds na half acht opklaarde, konden deze alsnog worden gebruikt.

Bronnen:

• Krantenberichten hierboven genoemd
• Facebookpagina Oud-Leerdam

Feestelijke inwijding van de Leerdamse Hoogstraat (1934)

In Leerdam is lang uitgezien naar de renovatie van de Hoogstraat. Er staat een uitgebreid verslag in De Leerdammer van de inwijding:

"Wat was.

We verplaatsen ons een 15 jaar terug. Honderden en honderden menschen op de Hoogstraat, vrouwen, mannen en kinderen, allen druk in de weer, wagens, manden, alles wat aarde kon bevatten, was aangegrepen. Onheilspellend klotste het water tegen de noodkeering, die op de Hoogstraat was opgeslagen. 5 Voet stond het water tegen de waterkeering en nog altijd waste het water. Zou ze het houden. Vol vrees ging men den bangen nacht tegemoet, alles, wat handen had, was bezig om de stad voor overstrooming te bewaren, en alleen aan de doorbraak te Kedichem was het te danken, dat Leerdam gered werd. En de Hoogstraat-bewoners juichten. Zij hadden ’t hard te verantwoorden gehad, maar hun straat had het gehouden. Tientallen van jaren bleef de Hoogstraat met zijn putten, zijn bestrating met kuilen, zijn smalle oneffen trottoirs. Steeds dringender werd de roep om verbetering en er kon de laatste jaren geen gemeentebegrooting aangenomen worden, of de Hoogstraat kwam aan de orde. En eindelijk kwam het zoover.

Wat is.

Weken is men bezig geweest, om de straat te maken tot één van de mooiste van de stad. Danzij de medewerking van het Hoogheemraadschap is men geslaagd aan den ondragelijken toestand een einde te maken. Met technisch doorzicht navolgenswaardige voortvarendheid en onderlinge samenwerking heeft men iets tot stand gebracht, wat vooral in deze crisistijden er zijn mag. Was het wonder, dat de pas opgerichte buurtvereniging meende, dat het feit op eenigszins feestelijke wijze moest ingezet worden. Er werd gewikt en gewogen en men was er. Eerepoorten zouden worden opgericht, electrische verlichting, vlaggen, wimpels, muziek moest er zijn. En het was er. Jammer was het, dat de regen als spel breker optrad en enkele dingen daardoor mislukten. “Kunstliefde en Vriendschap” speelde, ondanks alles, er lustig op los; de afzetting van het gereserveerde gedeelte, waarop we o.m. opmerkten burgemeester, wethouder, enkele raadsleden, leden van andere buurtcommissies enz, was o.i. niet heelemaal voldoende.

De heer v. Kralingen, voorzitter van de buurtcommissie Hoogstraat, nam nu het woord en sprak nu ongeveer als volgt: Geachte Burgemeester en Wethouders en verdere medeburgers van Leerdam. Het was mij opgedragen, allereerst een kort woord tot u te spreken. Wanneer ik een onderwerp moest inleiden over de Hoogstraat, dan zou ik als titel nemen “Wat was, wat is, en wat worden zal”.

Hoe onze Hoogstraat was, is ons allen bekend, iedereen ontweek onze straat, wat zeer nadeelig werkte op den stand van zaken van ons, winkeliers. Jaar in jaar uit zagen wij reikhalzend uit of we soms een lichtpunt konden ontdekken, maar dan stuitte het weer af op verschillende aangelegenheden. Maar een bekend spreekwoord “na lijden komt verblijden” kon hier eindelijk in toepassing worden gebracht. Toen dan het tijdstip aanbrak kwamen weer bezwaren naar voren. Zou het wel klaar komen voor de a.s. feestdagen? Maar mede door activiteit van U, geachte Burgemeester, en door de tactvolle leiding van onzen gemeente-architect, werden wij verblijd met de verzekering, dat alles op tijd klaar komt, en nu zie eens, wat zij is. Het is een straat geworden, die wel in plaats van Hoogstraat, Hoofdstraat kan genoemd worden. Eer woord van dank aan U, Edelachtbare heeren, is hier zeer zeker op zijn plaats. Ik meen te mogen aannemen, de tolk van alle Hoogstraat-bewoners te mogen zijn, wanneer ik zeg verheugd te zijn. Wij zijn werkelijk trotsch er op, thans te mogen constateeren, dat het wel de mooiste straat van Leerdam genoemd kan worden. En wanneer de gemeentelijke financiën het toelaten, dan geloof ik wel, dat er nog electrische lantaarns zullen komen ook. Deze nieuwe straat zal zeker er toe bijdragen, dat de winkelstand er door verbeterd wordt en doe ik een beroep op alle burgers van Leerdam, ook de Hoogstraat weer op te nemen in de rij van wandelwegen, waarvoor bij voorbaat onzen dank. Alvorens ik het woord geef aan onzen Burgemeester, wil ik eerst onzen dank uitspreken, aan allen, die mede hebben gewerkt tot welslagen van dezen avond, die gewerkt hebben aan de versiering en een woord van dank aan de muzikanten, die bereidwillig waren óm ons te vergasten met hun muzikale medewerking. Ook rest mij nog eer woord van dank aan de heeren Van Meeuwen en Den Ouden, die gezorgd hebben, dat de gelden binnen kwamen, En dan heb ik nog even een mededeeling te doen aan de werklooze arbeiders, die gewerkt hebben aan de Hoogstraat, dat hun bij den heer De Kruif een verrassing wacht, hetwelk hedenavond 8 uur kan worden afgehaald. En thans is het oogenblik daar en geef ik het woord aan onzen burgemeester, die zijn openingswoord hoopt te spreken en de straat officiëel te openen met het doorknippen van het lint. Zij, die na de opening nog een woord wenschen te spreken, geef ik daarna gaarne het woord.

De burgemeester, het woord verkrijgende, bracht dank aan het Hoogheemraadschap, prees de goede verstandhouding van de Hoogstraatbewoners met de arbeiders van de nieuwe straat, welke ze steeds van de noodige bakjes koffie en thee voorzagen en wees op de verschillende moeilijkheden, welke overwonnen moesten worden en bracht hulde aan den gemeente-architect (den heer Reinders). Hij herinnerde eraan, dat de bewoners, toen de straat nog zoo slecht was, niet graag hun straatbelasting opbrachten, maar hij was er van overtuigd, dat men het graag zou doen, nu men zoo'n mooie straat ze kregen had. (Gelach). Hij hoopte, dat de andere burgers nu zooveel burgerzin zouden toonen, om de Hoogstraat weer in hun wandeling op te nemen en de winkels te begunstigen.

Het dochtertje van den heer Van Kralingen bood nu op een kussen een schaar aan, waarmee de burgemeester het oranjelint doorknipte. Fanfares van de muziek, het electrisch licht floepte aan en de menigte juichte.

De heer De Groot sprak nu namens de buurtcommissie Spoorstraat en namens de middenstand. Hij hoopte, dat het voor de winkeliers een succes zou worden. In dezelfde bewoordingen sprak de voorzitter van de Oranjevereeniging.

De muziek maakte nu een rondwandeling door enkele straten. De Hoogstraat was keurig versierd. We noemen bijzondere versieringen van de E.L.W.I, de Radiocentrale, Brijder, de Gasthuissteeg met in flonkerende lichtjes het wapen van Leerdam, terwijl de winkeliers hun best gedaan hadden, hun etalages smaakvol te versieren. De werklooze arbeiders, die aan de Hoogstraat gewerkt hadden, trokken naar slager De Kruijf, waar ze vanwege de buurtcommissie elk een worst en een flink stuk spek kregen. De officieele personen gebruikten den eerewijn en het bleef nog lang druk op de Hoogstraat.

Wat worden zal.
Dat is de vraag, die nu de Hoogstraatbewoners bezighoudt. Ze hebben thans een straat, waar men niet bang behoeft te zijn ziijn teenen te stooten, de trottoirs zijn zonder hindernissen, de winkels en zaken zijn allen er op uit om elk wat wils te bieden. Ze vreezen nu geen angstige nachten meer, b.v. overstrooming; ze hebben niet meer te mopperen over slechte bestrating, maar ze verwachten nu van hun medeburgers een bezoek aan de Hoogstraat, een bezoek aan hun zaken en een weer opneming in het doorgaand wandelverkeer.
We wenschen hun dit van harte toe."

Bron: De Leerdammer,  8-12-1934

Feest op de Hoogstraat.
Deze foto werd genomen tijdens de herdenkingsfeesten in 1923, dus wat eerder. De stad werd toen op veel plaatsen versierd.
"Links, met fiets, H. Verhoef en naast hem, eveneens met fiets, G. van Hoogdalem met zijn zuster Johanna op de stang."
De zesde persoon van links - in donker pak met hoed - is vermoedelijk slager Arie de Kruijf sr. 
Links de brievenbus voor het Varsseveld kantoor, nu het Argentijns restaurant 'La Stancia'.
Bron foto en citaat: Beeldbank Historische Vereniging Leerdam. 

De Leerdammer, 1-12-1934

Slager Arie de Kruijf werd nog speciaal bedankt in De Leerdammer van 8-12-1934

Volgens De Leerdammer van 8-12-1934 beleefde de Hoogstraat erna gezellige dagen rond het Sint Nicolaas.
Al berichtte dezelfde krant ook over een "ontwijdende inwijder" die te diep in het glaasje had gekeken:

Bronnen:

• Diverse krantenberichten, hierboven genoemd
• Leerdam in oude ansichten, deel 2, T.A. Blom, foto 138