J.T. Visserstraat 1, landhuis ontworpen door architect Aart Nieuwpoort (1926)

Leendert Antonie (Leen) Burgers begon op 18-jarige leeftijd zijn loopbaan bij Houthandel Varsseveld in Leerdam. Leen werd geboren in 1884 in Eindhoven als zoon van sigarenfabrikant Adrianus Johannes Burgers. Na zijn eerste werkervaringen bij onder meer Axel P. Nielsen in Amsterdam en enkele houtbedrijven in de Zaanstreek, trad hij in 1902 in dienst bij Varsseveld in Leerdam waar zijn oom directeur was. Niet alleen professioneel, maar ook privé raakte hij nauw verbonden met de familie achter het bedrijf: op 12 juni 1907 trouwde hij in Den Haag met Maria Christina (Tine) Burgers, de enige dochter van zijn oom Johannes Adrianus Burgers en Alida van Schouwenburg. 

In 1911 werd het bedrijf omgevormd naar een Naamloze Vennootschap Houthandel voorheen Varsseveld & Co. Leerdam. J.A. Burgers, sinds 1906 de enige vennoot, werd de eerste directeur en behield 218 aandelen. Neef Leen Burgers was een van de vijf nieuwe aandeelhouders en verwierf zes aandelen.

Na het aftreden van J.A. Burgers als directeur op 13 juli 1921 – vanwege gezondheidsproblemen – werd Leen Burgers een van de twee nieuwe directeuren. J.A. Burgers overleed slechts een maand later, op 13 augustus 1921.

J.A. Burgers had in 1884 in Leerdam de Spoorstraat 11 laten bouwen. Vanaf 1895 woonde J.A. Burgers in Rotterdam en vanaf 1898 in Den Haag (Scheveningen); hij kwam meermalen per week met de trein naar Leerdam.

Bij zijn overlijden in 1921 was het huis aan de Spoorstraat inmiddels in bezit gekomen van Leen en Tine Burgers-Burgers.  Zij kregen tussen 1909 en 1924 vijf kinderen, waarvan het jongste meisje levenloos werd geboren. Tine was actief in de Theosofische Vereniging en Leen was Remonstrants. Ze bezochten de Sterkampen in Ommen. De kinderen kregen particulier onderwijs, samen met de kinderen van glasfabriek directeur Marijn Cochius en later mogelijk aan de Humanitaire School in Laren. In 1937 eindigde het huwelijk van Leen en Tine; hun kinderen waren toen volwassen.

Ik ging er min of meer vanuit dat de familie L.A. Burgers altijd in de villa aan de Spoorstraat 11 had gewoond.

Maar in 1926 krijgt de Sliedrechtse architect Aart Nieuwpoort de opdracht een woning te ontwerpen voor L.A. Burgers. De locatie is aan de Watertorenlaan, eigenlijk precies schuin tegenover het 'ouderlijk' adres aan de Spoorstraat 11. 

De Leerdammer, 2-10-1926

J.T. Visserstraat 1, Leerdam (Foto HT, 2025)

Het betreft een landelijk vormgegeven woning, met een gevelbekleding van horizontale houten delen op een onderbouw van metsel- en pleisterwerk. Oorspronkelijk waren de kozijnen uitgevoerd in een ivoortint, terwijl ramen en deuren in terra-cottakleur waren geschilderd.

De villa roept associaties op met het werk van de Amsterdamse School, vooral de in 1918 opgeleverde woningen van Park Meerwijk in Bergen, ontworpen door de architecten Staal en Blaauw. Veel details, het rieten dak, de hoog opgaande schoorsteen, de houten kolommen, de lichte accenten op de hoeken van de geteerde houten gevelbekleding, zien we meer ingetogen terug in het werk van Nieuwpoort. 

Ook lijkt de woning sterk op de tegelijkertijd gebouwde villa ('Lingetuin', 'Lingestein' - maar vaker 'de Viskom' genoemd) voor glasfabriek-mededirecteur Henri Linus Copijn aan de Lingedijk 32, ontworpen door de Aerdenhoutse architect Anthonie Pieter Smits. 

Huize 'De Viskom' aan de Lingedijk 32, ontworpen door A.P. Smits voor directeur-ingenieur H.L. Copijn: 

Riet gedekte landhuizen in de stijl van de Amsterdamse School waren in die tijd duidelijk in trek bij opdrachtgevers. 

Architect Nieuwpoort speelde hierop in met een plan om in Oud-Schayk bij Leerdam vijf vergelijkbare woningen te ontwerpen. Van realisatie is het echter nooit gekomen.

Aart Nieuwpoort had eerder al een andere villa in Leerdam ontworpen. Voor Jan Leguit – winkelier, kantoorbediende, voorzitter van de werkliedenvereniging en gemeenteraadslid, wonend aan de Hoogstraat 50 – ontwierp Nieuwpoort in 1923 een vrijstaand woonhuis aan de Meent 6. Rond 1968 woont de familie Grosse Hamberg op dit adres.

Dit huis valt op door het steile schilddak en het gebruik van rode baksteen. Karakteristiek zijn de golvende loden versieringen langs de bakgoten, ondersteund door klassieke kolommetjes. Ook de diepliggende entree is een opvallend kenmerk.

Meent 6, ontworpen door Aart Nieuwpoort voor J. Leguit

Het is mij niet bekend of, en zo ja hoe lang, de familie L.A. Burgers in de villa aan de Watertorenlaan heeft gewoond. 

De woning is door predikant Lieven Stoffel den Boer (1898-1979) van de christelijk gereformeerde kerk gebruikt als pastorie. Den Boer was dominee in Leerdam tussen oktober 1931 en augustus 1934. 

Rond 1945 werd de woning verhuurd aan Arie Hanemaaijer, die van 1936 tot 1943 en opnieuw van 1945 tot 1949 burgemeester van Leerdam was. Hanemaaijer ging na zijn pensioen in een nieuw huis op nummer 18 wonen. 

Vermoedelijk is de woning daarna verkocht. 

Het huis had rond 1930 het adres J.T. Visserstraat 1 gekregen, genoemd naar de directeur van de Leerdamsche Waterleidingmaatschappij. 

____________________________

Aart Nieuwpoort (1899–1947), geboren in Sliedrecht, liet ondanks een korte carrière een veelzijdig en onderbelicht architectonisch oeuvre na. Als enige BNA-architect in zijn dorp drukte hij een stempel op de vernieuwing van Sliedrecht in de vroege 20e eeuw. Zijn stijl ontwikkelde zich van de Amsterdamse School via Dudok en de Nieuwe Haagse School tot sporadische invloeden van het Nieuwe Bouwen, maar altijd met een eigen signatuur van strakke zakelijkheid en speelse details. Nieuwpoort ontwierp ook interieurs, vaak met glas-in-lood van Toon Berg, en werkte regelmatig samen met bouwkundig ingenieur Th.J.M. Kloosterhuis. 

Zijn werk is vooral te vinden in Sliedrecht, maar ook in Leerdam en Gorinchem. Zijn oeuvre werd in 2009 beschreven door Kees Rouw.

Via Barendina Antje Voorsluijs, de zus van Aarts vrouw, bestond er een band met Leerdam. Zij was getrouwd met de Leerdammer Teunis Verspuij, zoon van Huijbert en Cornelia Antonia Doeland.

Architect Aart Nieuwpoort

Bronnen:

• Beeldbank Historische Vereniging Leerdam: Watertorenlaan
• Bevolkingsregister Leerdam 1897-1920: familie L.A. Burgers
• Bevolkingsregister Leerdam 1897-1920: familie Leguit
• Blom, Teunis, Hout aan de Linge, pag. 121, 198-202, 232-236, 279
• De Leerdammer, 2-10-1926
• Foto's: Facebook pagina Oud-Leerdam
• Herik, H. van den, Eben-Haëzer, 75 jaar geschiedenis van de Christelijke Gereformeerde Kerk van Leerdam (1990), pag. 82, 86, 97.
• Rouw, Kees, Het architectonische talent van Aart Nieuwpoort, 1899-1947, pag. 40 88, 89
• Stichting Wendingen. (z.d.). Aart Nieuwpoort. Items Amsterdamse School, geraadpleegd op 5 juli 2025, van https://items.amsterdamse-school.nl/details/persons/316

Cornelis Voogd, geneesheer en arts in Leerdam (1886-1915)

Cornelis Voogd zag het levenslicht op 8 september 1855 te Utrecht. Als zoon van een drogist volgde hij een opleiding tot medicus in Utrecht. Hij werd vanwege broederdienst vrijgesteld van militaire dienstplicht. In 1885 vertrok hij uit vanuit Utrecht naar Vleuten. 

Op 16 maart 1886 wordt 'medisch student' Cornelis Voogd in de gemeente Leerdam ingeschreven. Hij gaat in Leerdam werken als apotheker en assistent bij de Leerdamse huisarts Schomper. Daar zal hij diens dochter Magdalena hebben leren kennen.

Magdalena Johanna Sara Susanna (Naatje) Schomper, geboren op 16 nov. te 1858 te Leerdam had een opleiding tot assistent-apotheker gedaan. 

Op 6 augustus 1886 vond hun huwelijk plaats. 

In de beeldbank van de Historische Vereniging staan prachtige oude foto’s van een fotoalbum uit de nalatenschap Schomper-Hondius.

   

  

Links op de foto: Cornelis Voogd. Rechts zijn ega Naatje Schomper. 

Het nieuws van de dag, 24-7-1886

Cornelis en Magdalena wonen tussen 1880 en 1896 in bij (schoon)ouders Schomper op de Hoogstraat. Later gaan ze wonen aan de Spoorstraat, op de hoek met de Meent.

De Vijfheerenlanden, 14-1-1891

De Vijfheerenlanden, 2-6-1894

De koop is waarschijnlijk niet doorgegaan, aangezien dokter Voogd jaren later nog op de Spoorstraat woont. Wellicht is hij in de woning van zijn schoonouders gaan wonen?

In september 1894 staat het huis van dokter Voogd uitgebreid op de gemeentelijke agenda. Aan de orde is het verzoek van dokter Voogd om een stuk gemeentegrond, grenzend aan zijn woning, aan te kopen met het doel daarop een apotheek te bouwen - op de begane grond, dit in verband met de gezondheid van zijn vrouw. Na een langdurige discussie — waarin met name werd gesproken over de vraag of dit wel wenselijk is met het oog op de inrichting van de Meent en het mogelijke verdwijnen van ruimte voor een voetpad langs die weg — stelt de heer Burgers voor om het stuk grond niet te verkopen, maar in plaats daarvan te verhuren voor onbepaalde tijd. Dit onder de voorwaarde dat er daadwerkelijk een apotheek op wordt gebouwd en dat de huur automatisch eindigt zodra het gebouw niet langer als apotheek wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij overlijden of vertrek van de heer Voogd. Het voorstel wordt aangenomen.

Op de gemeenteraadsvergadering van 2 november wordt besproken dat Voogd afziet van de aankoop tot gemeentegrond. 

Op deze foto in de beeldbank is de aanbouw zichtbaar: apotheek.

De Leerdammer, 22-9-1894

Begin 1898 moet Cornelis Voogd zijn praktijk ongeveer een maand lang laten liggen, hij is ernstig ziek door influenza. Schoonvader dokter Schomper neemt zijn praktijk waar.

Als in 1901 en 1902 'wonderdokter' Van Bijsterveld Leerdam bezoekt, waarschuwt Cornelis Voogd voor de gevolgen van deze kwakzalverij voor zijn patiënten. 

De Leerdammer, 31-5-1902

 

De Leerdammer, 17-6-1905

De Leerdammer, 27-7-1904

Van Stad en Graafschap Leerdam HVL 29e jaargang nr 1 maart 2010

Als dokter Voogd 25 jaar arts is, krijgt hij een schilderij van Ludwig W.R. Wenckebach, 'Gezicht op Leerdam' aangeboden. De vlaggen hangen die dag uit bij veel Leerdammers. 

Dokter Cornelis Voogd is jarenlang gemeenteraadslid, vanaf 1896 tot 1915. Hij zet zich in voor goed drinkwater voor Leerdam. Ook was hij ambtenaar van de burgerlijke stand. Rond de periode van de Eerste Wereldoorlog was hij secretaris van het Rode Kruis, waarvoor hij het kruis van verdienste ontving.

Maar waar dokter Voogd vooral om zou worden gewaardeerd, is zijn jarenlange onvermoeibare inzet voor komst van het Leerdamse ziekenhuis. Dokter Voogd vertelde dat hij getroffen was door het lijden van een ernstig ziek kind in een krotwoning en zich vanaf dat moment had ingezet voor verbetering.  

Dokter Voogd zette collectes op touw, bewoog verenigingen uitvoeringen te geven, hield tombola’s, enz. Het is niet verwonderlijk dat zijn portret in de hal van het ziekenhuis een plaats kreeg. 

Vanwege gezondheidsredenen stopte dokter Voogd met zijn werkzaamheden en ging hij met pensioen. Op 1 oktober 1915 vertrekt het echtpaar Voogd naar Arnhem, naar de Van Pallandtstraat 67. Dokter Voogd werd opgevolgd door dokter Holweg, arts te Arkel. 

De Leerdammer, 2-10-1915

Toen Voogds levenswerk, het Leerdamse ziekenhuis, in 1916 dan eindelijk werd geopend, was Cornelis Voogd daarbij aanwezig en hield een toespraak.

Staand voor het ziekenhuis in 1916 (v.l.n.r.):
dokter Bauer, de heer Cochius, dokter Holweg, de heer Sterk, dokter Le Comte
en de heer Leendert Antonie Burgers (in kapiteinsuniform).
Zittend (v.l.n.r.): N.N., mevrouw Voogd-Schomper, burgemeester Mees,
N.N. en dokter Voogd. Bron: Beeldbank HVL

Nieuwe Rotterdamsche Courant, 16-7-1916

In 1920 verschijnt er een boek met het het doktershuis aan de Spoorstraat. Zodoende weten we dat de architect van het huis Willem Verschoor uit Den Haag was. (Het pand is inmiddels afgebroken).

 J.H.W.Leliman, Het stadswoonhuis in Nederland
gedurende de laatste 25 jaren, 1924

Op 10 juni 1932 overlijdt Cornelis Voogd op de leeftijd van 76 jaar te Nijmegen, waar het echtpaar inmiddels was gaan wonen. 

Alg. Handelsblad, 13-06-1932

 

De Leerdammer, 15-6-1932

De Leerdammer, 18-6-1932

 

De Leerdammer, 18-6-1932

De begrafenis van dokter Cornelis Voogd vindt plaats in Leerdam en wordt uitgebreid weergegeven in de lokale krant.

Drie maanden na zijn overlijden wordt bij het ziekenhuis een monument ter nagedachtenis aan dokter Voogd onthuld. Het monument is een ontwerp van kunstenaar Adrianus Remiëns (1890-1972) uit Blaricum. 

In dit artikel staat een overzicht van zijn werkzaamheden en verdiensten:

De Leerdammer, 10-9-1932

De Telegraaf, 9-9-1932

 

Een paar jaar na de dood van haar man keert weduwe Magdalena in 1939 vanaf het adres Javalaan 85 in Nijmegen terug naar Leerdam, naar de Meent 3. 

In de oorlogsmemoires van Cornelis (Kees) van Donselaar komt de weduwe van dokter Voogd voor: 

"Op een gegeven moment moest ook al het koperwerk worden ingeleverd voor de Duitse oorlogsindustrie. De meeste mensen deden dat natuurlijk niet. M’n vader werkte in de avonduren vaak bij de weduwe van dokter Voogd in de Meent. Dokter Voogd was de oprichter van het ziekenhuis in Leerdam. Mevrouw Voogd was tamelijk rijk voor onze begrippen en had veel koperwerk, omdat zij dat koper natuurlijk niet in huis kon houden mocht mijn vader dat meenemen. In de loop van de tijd is dat echter allemaal verloren gegaan. Mevrouw is al lang overleden. Deze vrouw gebruikte al voor de oorlog al opium. Ze had m’n vader verteld dat ze dan zulke mooie dromen kreeg. Zelf had ze nog Latijn geleerd op hoge leeftijd omdat ze geloofde dat ze na de dood in de hemel terecht zou komen, alwaar alleen Latijn werd gesproken. Ze woonde in de Meent en had een paar van die grote rood met witte katten, voor welke m’n vader een grote kooi had moeten maken."

Op 16 februari 1946 overleed Magdalena Johanna Sara Susanna Voogd-Schomper op 87-jarige leeftijd.

De Voorlichter, 26-3-1946

Het Dokter Voogdplein met daarop het monument (daarheen verplaatst vanaf de voormalige ziekenhuis-locatie) herinnert ons nog altijd aan dokter Voogd. 

Bronnen:

• Bevolkingsregister 1897-1920: https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G9Q6-88ZJ?i=640&cc=2018408
• "De straat | Dr. C. Voogdplein" in: Van Stad en Graafschap Leerdam, HVL, 41e jaargang nr 118, juni 2022
• Diverse krantenberichten, hierboven genoemd
• Leliman, J.H.W., Het stadswoonhuis in Nederland gedurende de laatste 25 jaren (1924), pag. 42
• Gent, P.M. van, Leerdam door de eeuwen heen, pag. 528 en 542
• Oorlogsverslag van Cornelis van Donselaar, Historische Vereniging Leerdam, gepubliceerd in Van Stad en Graafschap Leerdam, HVL, 33e jaargang nr 102, maart 2014