Hijman Blok (1879-1942) - huiseigenaar in Leerdam en Holocaust slachtoffer

Hijman Blok is het derde kind en de eerste zoon van Philip Blok (1845-1932) en Doortje Elkus (1850-1918). Hij wordt geboren op 25 april 1879 in Meerkerk. 

Het Joodse gezin Blok verhuist met hun 10 kinderen in 1896, als Hijman een jaar of 16 is, naar Heukelum en een jaar later naar Leerdam. Ze wonen daar aan het adres Bergstraat 100.

Hijman is een broer van Rebecca (Betje) Blok over wie de vorige blog ging: Rebecca (Betje) Blok (1876-1942), een Holocaust slachtoffer uit Leerdam - (in dit verhaal lees je meer over de ouders van Hijman). 

Op 19 januari 1903 wordt slagersknecht Hijman uitgeschreven in Leerdam en vertrekt hij naar 's-Gravenhage. Op 5 juni 1903 laat hij zich weer in de Leerdamse registers inschrijven, om op 4 juli 1903 weer te vertrekken naar Amsterdam. Op 9 april 1904 komt hij vanuit Gouda weer even in Leerdam wonen, om op 4 mei 1904 weer te vertrekken naar Gouda, deze keer wordt bij zijn beroep handelsreiziger neergezet. 

De 25-jarige Hijman trouwt op 3 mei 1905 in Leerdam met de 31-jarige Sophia Gompers, zij was geboren op 29 november 1872 in Gouda als dochter van Isaac Gompers en Lea Sanders. 

handtekeningen van Hijman en Sophia in hun huwelijksakte

Het echtpaar vestigt zich in Rotterdam. Daar worden hun drie kinderen geboren:

1. Philippus Hijman, 15 maart 1905 
2. Isaac, 2 december 1906 
3. Theodora Lea, 28 april 1912

494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten

In het bevolkingsregister van de familie Blok in Rotterdam zien we dat Hijmans broer Meijer van 1906 tot 1910 bij hen inwoont. 

Hijman Blok wordt papierhandelaar. In Rotterdam heeft hij een drukkerij in papieren zakken die gebruikt worden voor het verpakken van o.a. fruit en koekjes. 

Daarnaast zouden we hem ook vastgoedinvesteerder kunnen noemen. 

Hij laat in 1912 in de Leerdamse Bergstraat een blok met 4 woningen bouwen. Het zijn de huidige adressen Bergstraat 100-106. 

Aannemer was J.T. Jacobs uit Leerdam voor de aanneemsom van f 5.598,-. 

De Leerdammer, 29-6-1912

Op de muur van huisnummer 104 bevindt zich de eerste steen met de volgende tekst: "De eerste steen is gelegd door Ph.H. Blok Rotterdam den 21 aug. 1912".  

Het zal de dan 7-jarige Philippus Hijman Blok geweest zijn, de oudste zoon van Hijman en Sophia, die deze eerste steen mocht leggen. 

De huizen worden openbaar verkocht op 23 maart 1921. Koper is Herman Muilwijk, schilder te Leerdam. Hij betaalt f 9.250,-

 

(Foto's: Heidi Timmer)

In 1918 verkoopt Abraham Nieuwendijk zijn woonwinkelhuis in de Kerkstraat vanwege vertrek uit Leerdam. De openbare verkoop vindt plaats op 28 maart van dat jaar. Koper is de ons bekende Hijman Ph. Blok, koopman te Rotterdam. Hij betaalt er f. 4.650,- voor. De woning is snel daarna te koop of te huur.

De Leerdammer, 20-3-1918

De Leerdammer, 13-4-1918

Hijman Blok bezit ook nog zes huizen aan de Blaasbalg (de huidige Oranje Nassaulaan 10-20). Dit huizenrijtje had hij in 1916 gekocht van Johan Hendrik Karel Gonlag, die ze in 1894 had laten bouwen.

Deze  huizen werden tegelijkertijd geveild in 1931 maar uiteindelijk niet toegewezen. Ze blijven dus zijn eigendom. Zijn zus Betje woonde in een van deze huizen, op nummer 16. 

De Blaasbalg, later Oranje Nassaulaan genoemd. Aan de rechterzijde de huisnummers 10 t/m 20. 

De Leerdammer, 21-3-1931

_____________

Vanaf in elk geval 1913 woont het gezin Blok-Gompers aan de Hofdijk 16 in Rotterdam. Hijman was een contactadres voor een danscursus 'voor Israëlieten uit den netten Burgerstand". Je kon bij hem ook advertenties aanleveren voor het Centraal blad voor Israëlieten in Nederland. Bij het woonhuis was de papierdrukkerij gevestigd. 

Rotterdamsch Nieuwsblad, 14-11-1913

Rotterdamsch Nieuwsblad, 27-11-1915

Rotterdamsch Nieuwsblad, 1-05-1919

Nieuw Israelietisch weekblad, 8-10-1920

Centraal blad voor Israëlieten in Nederland, 7-1-1921

Het gezin verhuist in de jaren '20 naar de Roo Valkstraat 20 in Rotterdam. 

De drie kinderen van Hijman worden volwassen. De zoons zijn werkzaam in het bedrijf van hun vader.

Rotterdamsch Nieuwsblad, 4-08-1924

 

Rotterdamsch Nieuwsblad, 19-07-1926

Rotterdamsch Nieuwsblad, 22-06-1927

Rotterdamsch Nieuwsblad, 13-10-1927

Rotterdamsch Nieuwsblad, 6-06-1928

Rotterdamsch Nieuwsblad, 17-07-1928

Nieuw Israelietisch weekblad, 11-04-1930

Rotterdamsch Nieuwsblad, 9-4-1934

Rotteredamsch Nieuwsblad, 28-12-1935

Rotterdamsch Nieuwsblad, 19-02-1936

Rotterdamsch Nieuwsblad, 23-03-1936

Rotterdamsch Nieuwsblad, 22-08-1936

Rotterdamsch Nieuwsblad, 13-9-1937

Rotterdamsch Nieuwsblad, 25-08-1938

Rotterdamsch Nieuwsblad, 12-02-1938

Zoon Isaac, van beroep koopman en handelsreiziger, trouwt op 12 december 1928 te Den Haag met Sara Bloemkoper. Ze krijgen twee dochtertjes: Sophia in 1929 en Jacob in 1931.

Nieuw Israelietisch weekblad, 23-04-1926

Nieuw Israelietisch weekblad, 14-12-1928

Philippus, ook koopman, trouwt op 13 maart 1929 met Clara Turksma in Rotterdam. Ze krijgen op 10 mei 1931 een zoontje: Hijman Philippus, vernoemd naar zijn opa.

Nieuw Isarelietisch weekblad 23-07-1926

Nieuw Israelietisch weekblad, 15-3-1929

Dochter Theodora Lea is kinderverzorgster en daarna verpleegster. Ze werkt in Etten-Leur en de gezondheidskolonie in Rotterdam. Ze trouwt op 13 maart 1940 in Rotterdam met Joseph van Stedum, verpleger van beroep en weduwnaar van haar nicht Sophia Gompers. Ze gaan in Amsterdam wonen aan de Den Textraat 31 - 1 hoog.

Hijman en Sophia zelf wonen ondertussen in Den Haag, aan de Repelaerstraat 54.

De situatie is inmiddels ingrijpend veranderd. De Duitsers zijn Nederland binnengevallen. 

Maatregelen volgen voor alle Joodse inwoners. 

De bezetter vergadert eind 1941 in het geheim over 'die Endlösung der Judenfrage'. 

Deportaties dreigen in 1942. 

Donkere wolken pakken zich samen boven de familie Blok. 

De eerste slachtoffers zijn de 37 jaar oude Philip Hijman (de eerste-steen-legger van het huis aan de Bergstraat in Leerdam) en de 41-jarige Clara. Op 14 oktober 1942 worden zij vermoord in Auschwitz. Hun 11-jarig zoontje Hijman sterft er op dezelfde dag. 

Op 12 december moeten ook Hijman en Sophia op transport vanaf Westerbork. Meteen na aankomst op 15 december 1942 overlijden de dan 63-jarige Hijman en 70-jarige Sophia in concentratiekamp Auschwitz. 

De kaart van Hijman, uit de carthotheek van de Joodse raad, is hieronder te zien:

Op 25 en 26 januari 1943 komen ook Isaac en zijn vrouw Sara om in Auschwitz, 36 en 38 jaar oud. Hun kinderen, de 13-jarige Sophia en de 11-jarige Jacob overlijden allebei op 7 mei 1943 in Sobibor. 

Tenslotte wordt in Auschwitz op 30 april 1944 ook het leven beëindigd van de 32-jarige Theodora Lea Blok. Haar man, Joseph van Stedum sterft op 44-jarige leeftijd op 28 mei 1945, waarschijnlijk tijdens een dodenmars, ergens in Midden Europa.

Het complete 11-tallige gezin van Hijman en Sophia is tijdens de Shoah omgekomen.

Pas in 1951 worden de officiële overlijdensakten opgemaakt:

0335-01 Ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente 's-Gravenhage,
Serie C, nrs. 1 - 1194, 5 jan. - 5 apr. 1951

Maar één broer van Hijman, Aäron, had met zijn echtgenote en twee dochters de oorlog overleefd door onderduik. Alle andere nog levende broers en zussen Blok kwamen, net als Hijman, om in concentratiekampen. Evenals hun eventuele partners en kinderen. 

De uitzonderingen:

• Een kleindochter van Hijmans zus Mina overleefde de oorlog, eveneens door onderduik.

• Een van de twee zoons van zijn broer Mozes was een Holocaust-overlevende

• Een dochter van zijn broer Lion overleefde (hierover in de volgende blog meer)

• De drie kinderen van zijn broer Meijer overleefden (vermoedelijk) ook

• De zoon van zijn zus Heintje Blok overleefde door onder te duiken.

Er kwamen minimaal 27 familieleden van het gezin Blok om in de Holocaust. 

In augustus 1945 werd het Nederlandse Beheersinstituut opgericht, belast met het opsporen, beheren en eventueel liquideren van landverraderlijk vermogens, vijandelijke vermogens en de vermogens van tijdens de oorlog verdwenen personen, veelal gedeporteerde of ondergedoken Joden. De Stichting Bewindvoering voor Afwezigen was er voor de laatste groep. 

Het archief van de stichting is verloren gegaan, maar het Kadaster heeft informatie over de eigendomsgeschiedenis van de huizen aan de Oranje Nassaulaan die in het bezit van Hijman Blok waren. Deze huizen kwamen uiteindelijk onder beheer van een notaris uit Rotterdam, die op 5 juni 1963 besloot het vastgoed te verdelen via een akte. Het kostte veel tijd om te achterhalen wie de erfgenamen waren. 

Uiteindelijk werd een lijst van 25 personen opgesteld als erfgenamen van deze zes huizen. Een ingewikkelde verdeelsleutel bepaalde ieders deel. Saartje Creveld-West, een van de eigenaren, kreeg de opdracht om binnen zes maanden over te gaan tot verkoop, waarna de uitbetaling van ieders erfdeel uiteindelijk kon plaatsvinden.

De naam van Hijman Blok staat bovenaan op het oorlogsmonument in Meerkerk, gemaakt door Han Savelkoel, dat werd onthuld op 5 mei 2011.

Foto: Gemeente Zederik via Oorlogsmonument.nl

 

 

Ter herinnering aan 

 

Hijman Blok
geboren op 25 april 1879 in Meerkerk
wonend in Meerkerk, Heukelum, Leerdam, Amsterdam, Gouda, Rotterdam en Den Haag
overleden op 15 december 1942 (op de leeftijd van 63 jaar) in Auschwitz
vermoord in de Holocaust 

en zijn oudste zoon 

Philippus Hijman Blok
geboren op 15 maart 1905 in Rotterdam
wonend in Rotterdam
legger van de eerste steen aan de Bergstraat 104 in Leerdam
overleden op14 oktober 1942 (op de leeftijd van 37 jaar) in Auschwitz
vermoord in de Holocaust

en Sophia, Clara, Hijman jr., Isaäc en Sara, Sophia, Jacob, Theodora Lea en Joseph

 

 

 

Epiloog

al wat rest is een muur

veel is het niet

maar het is genoeg

meer hebben we niet nodig

dan een herinnering

zo brengen wij de dagen door

gedachten wekken wij tot leven

zo blijven wij

vertellen verhalen

die niemand hoort

fluisteren laten onze woorden meedragen

door de wind

die langs de muur schuurt

langzaam de stenen wegslijt

maar weten

deze muur zal hier nog zijn

wanneer men ons zal zijn vergeten

Leen Verheyen 

@Heidi Timmer

Bronnen:

• Diverse krantenberichten, zie hierboven
• Bevolkingsregisters van Heukelum, Leerdam, 's-Gravenhage en Rotterdam
• JoodserfgoedRotterdam.nl/Hofdijk/
• JoodsErfgoedRotterdam.nl/Roo-Valkstraat/
• Joods Leerdam, vier eeuwen joodse geschiedenis, Teunis Blom (pag. 197-198, verkoopgeschiedenis panden in Leerdam) 
• Joodse raad, cartotheek Westerbork, via Arolsen Archive
• Oorlogsgravenstichting.nl
• Wiewaswie.nl