Salomon Bekkers (1877-1942), godsdienstleraar in Leerdam (1897-1905), Holocaust slachtoffer

 De synagoge van Leerdam. Foto: Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 1967

Salomon Bekkers was zeven jaar lang Israëlitisch leraar en koster van de Joodse gemeente in Leerdam. 

Ik deed een poging zijn levensverhaal te construeren.

________________________

Salomon wordt op 14 maart 1877 in Rotterdam geboren. Zijn ouders zijn Barend Bekkers en Mietje Philipsen. 

Hij volgt een opleiding voor 'Israëlitisch godsdienstonderwijzer van den laagsten rang' en hij wordt op 22 augustus 1895 toegelaten. Salomon is dan 18 jaar oud. 

Centraal blad voor Israëlieten in Nederland, 23-08-1895

Een benoeming in Brielle volgt rond februari 1896:

Rotterdamsch nieuwsblad, 12-02-1896

Rotterdamsch nieuwsblad, 10-02-1897

Salomon wordt per 15 februari 1897 benoemd tot Israëlitisch leraar in Dedemsvaart. 

Het nieuws van de dag, 29-01-1897

Al snel volgt weer een nieuwe benoeming: hij wordt Israëlitisch leraar in Leerdam. 

Nieuw Israelietisch weekblad, 22-09-1897

Waarschijnlijk had hij een combinatie van taken en was hij koster, chazan, rabbi en sjocheet (voorzanger, leraar en ritueel slachter).

Op 31 januari 1900 verlooft hij zich met Hester Frank. Zij was geboren in Lienden op 29 mei 1881 als dochter van Nathan Frank, manufacturier, en Antje Manassen. 

Nieuw Israelietisch weekblad 26-01-1900

Op 11 augustus 1903 wordt hun huwelijk voltrokken in Rhenen. Salomon is dan 26 jaar en Hester 22 jaar oud. 

Nieuw Israelietisch weekblad, 14-08-1903

Nieuw Israelietisch weekblad, 18-09-1903

Op 6 juni 1904 wordt dochter Mietje geboren in Leerdam, ze wordt vernoemd naar Salomons moeder die een jaar later, in 1905, zou overlijden. 

Om in zijn onderhoud te voorzien was Salomon ook depothouder van MAY's Antiseptische Scheerpoederfabriek.

Nieuw Israelietisch weekblad, 8-11-1901

 

Het volksdagblad, 25-11-1901

Nieuw Israelietisch weekblad 6-12-1901

Kennelijk heeft Bekkers zijn handen vol aan zijn taken in Leerdam. In 1902 staat er een vacature voor hulp-chazan tijdens Jom Kipoer in de krant.

Nieuw Israelietisch weekblad, 22-08-1902

In 1904 viert de synagoge van Leerdam haar 50-jarig bestaan. Salomon Bekkers spreekt dankwoorden uit op de kansel. 

Nieuw Israelietisch weekblad, 2-09-1904

De Leerdammer, 24-8-1904

 

Op 25 juni 1905 krijgt Salomon Bekkers een inspectiebezoek van de opperrabbijn. Hiervan is een verslag gemaakt, wat een indruk geeft van zijn bezigheden en de sfeer op de Joodse school.

Hij geeft les aan dertien leerlingen, waarvan tien niet-betalend zijn. Het rapport vermeldt dat de laagste klas uit zes leerlingen bestond, die nog maar enkele maanden onderwijs genoten. Lezen deden ze goed al was het nog niet vlug. Ook vertalingen lukten goed. De kennis van geschiedenis was gering, maar van de feestdagen wisten ze juist veel. De tweede klas bestond ook uit zes leerlingen. In deze klas had men een begin gemaakt met Toravertalingen. Van Bijbelse geschiedenis maakten ze ook niet veel. Een enkele was slechts op de hoogte tot de Rechteren, maar de meesten kwam niet verder dan Joseph. Wel had men kennis van de namen van de maanden en van de feest- en vastendagen. Een oudere leerling, die de school al langer bezocht, had kennis van de geschiedenis tot aan de splitsing van het joodse rijk.

Dan komt er een einde aan de Leerdamse periode. 

De Leerdammer, 27-9-1905

Nieuw Israelietisch weekblad, 13-10-1905

Bekkers vertrekt op 8 november 1905 naar de gemeente Mijdrecht-Uithoorn. Op 11 november van dat jaar wordt er een afscheidsdienst gehouden in Leerdam. 

Hij houdt een afscheidsrede naar aanleiding van de woorden "Die op den Eeuwige vertrouwen vernieuwen de kracht, verheffen de vleugels als de arenden". Hij schetst verder wat hij de afgelopen acht jaar in Leerdam heeft meegemaakt en stelt vast dat Leerdam zijn tweede vaderstad geworden is. Als voorzitter van de gemeente spreekt A.D. van Gelder naar aanleiding van Psalm 182 vers 4: "Ziet zoo wordt de man gezegend die den Eeuwigen vreest". 

Nieuw Israelietisch weekblad, 17-11-1905

In Leerdam staat de vacature van Bekkers open en er wordt druk geadverteerd:

Nieuw Israelietisch weekblad, 13, 20 en 27-10-1905

In de nieuwe woonplaats Mijdrecht wordt op 29 juni 1909 zoon Nathan geboren in het gezin Bekkers. 

In 1910 wordt Salomon Bekkers secretaris van het kerkbestuur van Mijdrecht. 

En dan volgt er een nieuwe benoeming die Salomon aanneemt. Het gezin gaat verhuizen naar Almelo.

Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 15-10-1912

Het nieuws van de dag, 22-10-1912

Nieuw Israelietisch weekblad, 1-11-1912

Salomon Bekkers wordt sjammes en sjochet (koster, hulpleraar en slachter) in Almelo.

Op 7 januari 1914 wordt het gezin Bekkers uitgebreid met dochter Anna, die in het dagelijks leven Annie wordt genoemd. 

Op 11 september 1921 wordt een vierde kind, een zoon geboren: Jacob.

Salomon en Hester hebben nu vier kinderen:

• Mietje (1904), geboren in Leerdam
• Nathan (1909), geboren in Mijdrecht
• Anna (1914), geboren in Almelo
• Jacob (1921), geboren in Almelo

Meier Meibergen gaf een mooie beschrijving van het joodse leven in Almelo in het boek Onvoltooid verleden tijd van C. B. Cornelissen:

"Om het nieuwe gebouw aan de Gasthuissteeg te betreden, moeten we eerst de sleutel vragen bij Bekkers, de sjammes. We bellen aan. Een ouderwetse klingelbel. Dan gaat de deur open en staan we oog in oog met Mietje Bekkers, de dochter des huizes. Zij is het oudste kind van Bekkers, een ware oosterse schoonheid. We openen een zware deur en gaan de trap op. Een twee meter brede gang scheidt de sjoel van de school. Beneden bevinden zich de twee leslokalen. We boffen, want rabbijn De Metz geeft net les. (...) In het andere lokaal geeft sjammes Bekkers les. De kleine, driftige man heeft de winder er niet bepaald onder. Getergd knijpt hij een jongen gemeen in diens arm... "

De synagoge van Almelo. Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

De synagoge van Almelo in 1938.

Foto: RMDZ via Joods Cultureel Kwartier Almelo

Een foto uit de jaren '70 laat links de synagoge en rechts de Joodse school zien. Het gezin Bekkers zal hier ook hebben gewoond. Bron: Facebook pagina Oud Almelo

Een paar jaar later verlaat oudste dochter Mietje het ouderlijk huis. Ze trouwt op 1 juli 1928 met de winkelier Samuel Jacob (Sam) Berg uit Holten. Ze blijven in Almelo wonen en krijgen drie kinderen: Adele (1929), Nathan Leonard (1931) en Leonard (1932).

Nieuw Israelietisch weekblad, 8-06-1928

Nieuw Israelietisch weekblad, 6-07-1928

Foto van de revue in 1928 te Almelo waarop een artiestengroep is afgebeeld. Mietje en Annie Bekkers staan hier tussen. Collectie Joods Museum. Bron: Joods Historisch Museum

Twee jaar later is er groot verdriet in het gezin. Zoon Nathan, 20 jaar oud en handelsreiziger van beroep, overlijdt op 30 januari 1930. Hij wordt begraven op de Joodse begraafplaats in Almelo. 

Graf van Nathan Bekkers in Almelo.
Bron: Het Stenen Archief

Op de steen staat de tekst:

"Hier rust
de jongeman Nathan, zoon van de heer Shlomo Bekkers,
en de naam van zijn moeder was Esther. In zijn bloei geplukt
en hij was niet meer want God nam hem weg (1) op de eerste
van de maand Sjevat van het jaar 5690.
T. N. Ts. B. H."

Op 3 mei 1934 trouwt de 20-jarige dochter Annie met de 30-jarige winkelier Samuel (Sam) van Gelderen uit Deventer. In Amsterdam wordt in 1935 hun zoon Gabriël Salomon en in 1938 hun dochter Hester Sophia geboren. 

 Nieuw Israelietisch weekblad,  1-09-1933

 

Nieuw Israelietisch weekblad, 13-04-1934

Nieuw Israelietisch weekblad, 18-05-1934

 

Nieuw Israelietisch weekblad 29-03-1935

  

Nieuw Israelietisch weekblad 14-10-1938

Op 25 augustus 1934 wordt het bar mitswa feest van de 13-jarige Jacob gevierd:

Nieuw Israelietisch weekblad, 17-08-1934

Nieuw Israelietisch weekblad, 7-09-1934

In de lente van 1940 valt Duitsland Nederland binnen. 

Anti-joodse maatregelen volgen elkaar snel  op. 

Geen openbare functies mogen meer worden uitgeoefend, men mag geen lid meer zijn van een vereniging. Je mag als Joods personeelslid nergens meer werken. Het bezit van een auto, radio, telefoon of fiets wordt verboden. 

En wat wel moet: een Jodenster dragen. 

Het gezin Bekkers aan de Gasthuissteeg 3 maakt zich zorgen.

Salomon Bekkers had, doordat hij betrokken was bij het kerkenwerk, een Sperre en was nog gespaard voor deportaties. Maar na vier maanden uitstel houdt het op, vanaf medio april 1943 mag geen enkele jood zich meer ophouden in de provincie. 

Op zondag 4 april 1943 is Salomon nog aanwezig bij de allerlaatste vergadering van het kerkbestuur. In de notulen van deze korte vergadering lezen we: "de voorzitter opent de vergadering en spreekt de hoop uit dat deze afscheidsvergadering geen laatste vergadering van de Gemeente moge zijn. (...) Geve de Algoede, dat de gehele kille zeer spoedig weer verenigd mogen zijn!"

Samen met zijn vrouw Hester duikt Salomon daarna onder aan de 2e Westerdokstraat in Almelo. Ze denken een goed onderduikadres gevonden te hebben bij de familie R. 

Maar op zondagavond 16 mei, drie weken na hun komst, gaat hun onderduikgever naar de plaatselijke politie, wachtcommandant R. Hij biecht daar op dat hij het echtpaar in huis heeft. Waarschijnlijk viel hem het laten onderduiken van de twee mensen tegen en kwam hij daardoor tot deze dramatische daad.  

Onderduikgever R. en zijn vrouw werden dezelfde maandag door twee agenten overgebracht naar de Sicherheitspolizei in Enschede. R. zou vervolgens enkele maanden als gijzelaar in gevangenschap blijven.

Salomon en Hester worden direct gearresteerd door de Almelose politie en de volgende dag overgebracht naar Westerbork. Ze komen op maandag aan en worden meteen de volgende dag, dinsdag 18 mei, al op transport gesteld. 

Op de bewaarde cartotheek kaarten van de Joodse raad lezen we dat Salomon diabetespatiënt is en dat zijn vrouw Hester lijdt aan astma. 

Carthotheek Joodse Raad, via Arolsen Archives

De trein arriveert na een reis van drie dagen in Sobibor en de 66-jarige Salomon en 61-jarige Hester Bekkers-Frank behoren bij degenen die een goed uur later de gaskamer worden ingedreven. 

Hun dochter Mietje Berg-Bekkers (38 jaar) en haar drie jonge kinderen (13, 11 en 9 jaar) waren al op 19 november 1942 naar Westerbork gebracht, op 30 november 1942 op transport naar Auschwitz gezet en op 3 december 1942 vermoord in Auschwitz. Haar man Sam Berg vond na ditzelfde transport - en ruim een jaar te hebben overleefd in Auschwitz - op 31 maart 1944 de dood, ergens in Midden-Europa.

Dochter Annie van Gelderen-Bekkers (29 jaar) sterft, een week na haar ouders, in Sobibor op 28 mei 1943, tegelijkertijd met haar man Sam van Gelderen en haar 2 kinderen van 8 en 4 jaar oud.

Zoon Jacob Bekkers, die voluntair in een melkfabriek was, kwam tussen 3 en 5 oktober in Westerbork aan. Hij moest op 23 oktober 1942 op transport naar Auschwitz en overlijdt - na ruim een jaar te hebben overleefd in het concentratiekamp - op dezelfde dag als zijn zwager Sam Berg, op of rond 31 maart 1944, ergens in Midden-Europa. Hij is 22 jaar oud geworden. 

De gedenkplaat in de toenmalige synagoge te Almelo is opgericht ter nagedachtenis aan alle joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht.

Dit monument is onthuld in 1948 en bevindt zich momenteel aan een binnenmuur in de voormalige synagoge aan het Kerkplein. De gedenkplaat is uitgevoerd in marmer. De plaat is omgeven door een houten lijst. Voor het gedenkteken hing destijds de eeuwig brandende lamp ('neir tamied').

'DIE GELIEFD EN BEMIND WAREN TIJDENS HUN LEVEN

ZIJN OOK IN DE DOOD NIET GESCHEIDEN

DE EEUWIGE HEEFT GEGEVEN, DE EEUWIGE HEEFT GENOMEN.

DE NAAM DES EEUWIGEN ZIJ GELOOFD

TER BLIJVENDE NAGEDACHTENIS AAN ONZE BROEDERS

EN ZUSTERS DIE GEDURENDE DE 2DE WERELDOORLOG

DOOR DE DUITSE TERREUR UIT ONS MIDDEN

WERDEN WEGGERUKT.

EEUWIGE GEDENKE HEN TEN GOEDE.'

           

         

Ter herinnering aan

 

Salomon Bekkers

geboren op 14 maart 1877 te Rotterdam

wonend in Rotterdam, Brielle, Dedemsvaart, Leerdam, Mijdrecht en Almelo

overleden op 21 mei 1943 (op de leeftijd van 66 jaar) in Sobibor, Polen

Vermoord in de Holocaust

          

en zijn vrouw Hester, zijn drie kinderen, 

twee schoonzoons en vijf kleinkinderen

     

@Heidi Timmer

#everynamecounts

Bronnen:

• Almelo op de kaart
• Carthotheek Joodse Raad via Arolsen Archives
• Collecties.KampWesterbork.nl
• Het Stenen Archief Almelo
• Joods Historisch Museum
• Joods Leerdam, Teunis Blom, pag. 106-107 (verslag inspectie opperrabijn)
• Joods Biografisch Woordenboek 
• Onvoltooid verleden tijd: Jodenvervolging in Almelo, C.B. Cornelissen, pag. 12, 14, 15, 123, 128, 130, 266