Posts

Posts uit maart, 2024 tonen

Een verdwenen Paasritueel: de ‘Paaschos’ (1920-1980)

Afbeelding
Tradities rond eten en drinken maken deel uit van elk feest. Bij Pasen behoorden van oudsher de Paaseieren, het Paasbrood en… een  mals stuk vlees van een Paaskoe of Paasos .  Een stuk rundvlees was gewild, omdat vet destijds als essentieel werd beschouwd om zware fysieke arbeid vol te houden. Vaak werden er  ossen vetgemest, omdat melkkoeien waardevoller waren vanwege hun melkproductie. Een os was een gecastreerde stier; zij waren economisch minder interessant en hadden een andere vleesstructuur dan niet-gecastreerde stieren. In de aanloop naar Pasen, pronkten slagers met hun speciaal voor de Paasdagen vetgemeste 'paasos' of ‘paaskoe’. Tot in de jaren '30 was het gebruikelijk dat de slager trots met zijn dit schoongemaakte en soms versierde dier door de stad liep, in de hoop klanten aan te trekken. De os had dan een strik of slingers om de nek en sinaasappels op de horens.  Na het vertonen van de os voor de slagerij, werd het dier vastgebonden aan een ijzeren ring a...

Over vuilnisboeren en ophalers van 'haard-asch en straat-drek' (1786 en 1900-1910)

Afbeelding
In de krant van 1786 maken de Heeren Drossaard en Burgemeesteren van Leerdam bekend dat op 20 maart 1786 het ophalen van de haard-asch en straat-drek publiekelijk zal worden verpacht. Een voorbeeld hoe het vroeger ging. Vanouds lag er een 'asch-hoop' net buiten de stad. Zo'n beetje op de plek van het appartementencomplex aan de Singel nu. "Bij het ashok treffen we de drie 'vuilnisboeren', v.l.n.r. Andries (Dries) van der Leeden, Jas van Gent en Willem Bogerd". Deze vuilnisboeren fungeerden ook als nachtwacht . Niet iedereen was daarvan gecharmeerd, in elk geval de heer F.W. van den Berg niet. Hij trok de geschiktheid van de vuilnisboeren als nachtwaker openlijk in twijfel na een onschuldige opsluiting in het arrestantenlokaal onderin de kerktoren. De Leerdammer, 24-3-1900 Een andere bekende vuilnisboer was Cornelis van der Leeden (1837-1910). Hij had de bijnaam "Keesje de aschboer".  Hij blijkt de zoon van onze Cornelis (Kees) van der Leeden, de...

Gestrande kerkgangers op de hoek Hoogstraat-Huisgracht (1934)

Afbeelding
Het is dinsdagavond 18 december. Een groep kerkgangers uit Nieuw-Vennep heeft een kerkdienst bijgewoond in de Christelijk Gereformeerde kerk aan de Noordwal. Hun 'lerend ouderling' D.L. Aangeenbrug  (1891-1984) werd bevestigd in Leerdam. De bus met kerkgangers uit Nieuw-Vennep vertrekt uit Leerdam en rijdt de Hoogstraat op.  De Hoogstraat was nog in feeststemming. Precies twee weken geleden, dinsdagavond 4 december had de feestelijke heropening plaatsgevonden. Walsen en werklui waren daarvoor weken in de weer geweest om de hobbelige straat tot de mooiste, gelijkste straat van Leerdam te maken. De feestverlichting hing nog op.  De bus met kerkgangers draait de Hoogstraat uit naar de Huisgracht. En komt dan ineens stil te staan.  Kort door de bocht:  Een as van een wiel is verzakt geraakt.  In een zandkuil. De bocht Huisgracht-Hoogstraat (t.h.v. de Gereformeerde 'Hoogstraatkerk' De Leerdammer, 22-12-1934 Zie ook mijn eerdere blog over de feestelijke heropeni...

Bartje van Oort, ruim 40 jaar stadsomroeper van Leerdam (1836-1923)

Afbeelding
  "Stadsomroepster Bart van Oort verlaat zojuist haar huis om de bewoners van onze stad van het laatste nieuws op de hoogte te brengen." Bartje van Oort  was jarenlang de markante stadsomroepster van Leerdam. Ik ging op zoek naar informatie om te proberen haar levensverhaal te reconstrueren. Bartje werd 10 november 1836 in Schoonrewoerd geboren als tweede dochter van Gijsbert van Oort , veldwachter ,  en Maaike Weelde/van Weelden . Het gezin verhuist rond 1835 naar Leerdam, naar de Hoogstraat A 31.  Als Bartje 22 jaar oud is, bevalt ze als alleenstaande moeder van een zoon Gijsbert Gerrit, maar dit kindje overlijdt op de leeftijd van vijf maanden. Drie-en-een-half jaar later, in 1862, krijgt ze weer een kindje, nu een meisje. Dochtertje Johanna overlijdt al na een week. In beide gevallen deed dr. H.W. Schomper, geneesheer wonend aan de Hoogstraat, aangifte van de geboorte. Op 24 maart 1865 trouwt ze met de Leerdammer  Klaas van Namen . Klaas en Bartje onderteke...