De aanleg van de spoorweg en de bouw van het Leerdamse stationsgebouw (1883)
In 1860 werd besloten tot de staatsaanleg van een spoorlijn tussen Utrecht, Culemborg, Geldermalsen, 's-Hertogenbosch en Boxtel. Vijftien jaar later wordt het begin gemaakt van de aanleg van het gedeelte Elst-Dordrecht.
Het traject tussen Elst en Geldermalsen opende op 1 november 1882, het traject tussen Geldermalsen en Gorinchem op 1 december 1883 en het traject tussen Gorinchem en Dordrecht op 16 juli 1885.
Het stationsgebouw van Leerdam is tegelijkertijd in gebruik genomen. Het is een kleinere versie van het station Sliedrecht en ook lijkt het op het oude station van Hardinxveld-Giessendam en Beesd. De stationsgebouwen zijn waarschijnlijk een ontwerp van architect Marie Antoine van Wadenoyen.
 |
| 3662-3665 Station Leerdam, hoofd- en nevengebouw (bestek 790 SN), z.j., Het Utrechts Archief |
 |
| Bekapping en marquise, 3662-3665 Station Leerdam, hoofd- en nevengebouw (bestek 790 SN), z.j., Het Utrechts Archief |
Het symmetrische stationsgebouw bestaat uit een centraal, vierkant gedeelte met twee verdiepingen. Het dak van het gebouw is een schilddak met haaks een zadeldakje. De twee rechthoekige vleugels aan weerszijden bestaan uit een verdieping. In het centrale deel bevinden zich loketten.
In het hoge middengedeelte is de woning van de stationschef.
 |
Doorsnede, 959 Nederlandse spoorwegen: tekeningen infrastructuur en tekeningen objecten, Het Utrechts Archief De aanleg van de spoorweg had heel wat voeten in de aarde. Het lijngedeelte Geldermalsen-Gorinchem is aangelegd door de firma's G. Dekker te Dordrecht en G. Wolzak uit Feijenoord voor het bedrag van 1.676.800 gulden. Door de krantenberichten is de vordering te volgen:  Nieuwe Gorinchemse Courant, 7-6-1876  Nieuwe Gorinchemse Courant, 11-10-1879  Nieuwe Gorinchemse Courant, 25-10-1879  Advertentieblad, 19-3-1880  Nieuwe Gorinchemse Courant, 23-6-1880  Advertentieblad, 8-7-1881  Nieuwe Gorinchemse Courant, 18-8-1881  Arnhemsche Courant, 19-9-1882  Nieuwe Gorinchemsche Courant, 9-11-1882  Nieuwe Gorinchemsche Courant, 14-10-1883  Nieuwe Gorinchemse Courant, 25-10-1883 P.M. van Gent schrijft in zijn 'Leerdam door de eeuwen heen': "Op 1 december 1883 was er feestvreugde in de Leerdam, omdat toen de spoorlijn Dordrecht-Geldermalsen werd geopend." Dordrecht was nog niet bereikbaar, maar feest werd het wel! Hieronder zien we het feestprogramma:  Nieuwe Gorinchemse Courant, 29-11-1883 Leerdam heeft straks een verbinding met Dordrecht en Rotterdam, en via Geldermalsen, Tiel en Nijmegen, tot Duitsland toe. Een enorme vooruitgang. Onderaan deze foto staat: "Leerdam op het feestterrein, uitg. V.d. Boezem".  Fotograaf Tukker uit Gorinchem legde de locomotief (uit de serie Eos-Jordaens van 29 stuks) vast op het station van Leerdam. De locomotief is gebouwd tussen 1878 en 1883 door A. Borsig in Berlijn. De maximum snelheid is 90 kilometer per uur.  De Vijfheerenlanden, 9-12-1883  Nieuwe Gorinchemse Courant, 15-7-1888 Op 19 oktober 1892 ontspoort er een trein.  De Leerdammer, 5-6-1897  |
Rond 1907 krijgt het station gasverlichting. Op de foto hieronder uit dat jaar in het midden al zichtbaar, links staat de ladder tegen de muur voor de aansluiting van een nieuwe lantaarn. Op de foto een aantal leden van het stations personeel, met mogelijk het gezin van de stationschef.
 |
| De Vijfheerenlanden, 15-12-1909 |
 |
| De Leerdammer, 13-7-1910 |
 |
Gezicht op het H.S.M.-station Leerdam te Leerdam, 1910-1917, Het Utrechts Archief  Station Leerdam, 1920, Regionaal Archief Gorinchem  Station Leerdam, 1920-1930, Het Utrechts Archief |
 | |||||||||||||||||||||
Gezicht op het N.S.-station Leerdam te Leerdam, 1925-1932, Het Utrechts Archief |
In 1933 komt de heer R.V. van Eimeren, stationschef, om het leven als hij de rails oversteekt op het moment dat de laatste trein uit Gorinchem arriveert.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuvelt het tweede spoor en wordt het gebruikt voor de wapenindustrie.
In 1950 heeft de Leerdamse burgerij, uit dankbaarheid voor het naoorlogse herstel van de Betuwelijn, het gedenkraam aangeboden aan de Nederlandse Spoorwegen. Het raam was aangebracht boven de loketten in de stationshal en is ontworpen door Floris Meijdam, in die tijd assistent van Andries D. Copier. Twee mannenfiguren, de Nederalndse Spoorwegen en de stad Leerdam symboliserend, staan voor een achtergrond waarop de monumentale gebouwen, de nijverheid en de industrie van Leerdam zijn weergegeven.
Afbeeldingen van de door Floris Meijdam vervaardigde glazen in het N.S.-station te Leerdam. Nederlandse Spoorwegen, fotograaf, 1983, Het Utrechts Archief
 |
| Winschoter Courant e.a., 27-05-1950 |
 |
N.S.-station, interieur, wachtkamer, augustus 1967, Nederlandse Spoorwegen, Het Utrechts Archief
Begin jaren ’80 waren er plannen om het te slopen en te vervangen door nieuwbouw. Na protesten van de lokale bevolking kwam er weliswaar in 1987 een nieuw station (ontworpen door architect Cees Douma), maar naast het oude. Het nieuwe statonsgebouw werd gebouwd op de plek van het oude retirade gebouw (waarin de toiletten en de lampisterie waren; de opslagplaats voor de olie voor de lampen en reservelampen).
 |
| Nederlands Dagblad, 28-3-1987 |
Het oude stationsgebouw werd jarenlang beheerd door de gemeente. Het was jarenlang een atelierruimte voor kunstenaars "Kunststation Leerdam”.
In de loop van de jaren is het station maar weinig van uiterlijk veranderd. Wel is het versoberd, maar de houten details rond de dakranden zijn bewaard gebleven. Rond het jaar 2000 was het oude stationsgebouw in slechte staat, maar gelukkig is het daarna weer opgeknapt.
Het oude stationsgebouw werd restaurant. Tussen 2010 en 2012 was brasserie Villa Brazza er gevestigd. Daarna was het een tijd lang de locatie van het Grieks Mediterraan restaurant Grand Athina. En op dit moment is het een vestiging van restaurant Heinde Leerdam.
Het raam met kunstwerk van Floris Meijdam, zou zijn overgebracht naar de collectie van het Spoorwegmuseum.
 |
Het tweede stationsgebouw in Leerdam (1987) van architect Cees Douma, bron: Wikimedia, foto juni 2006 @Heidi Timmer Bronnen:
|
Reacties
Een reactie posten