Verenigingsgebouw 'Tavenu' aan de Nieuwstraat 10 (1908-2000)

"Tot Algemene Verpozing En Nuttige Uitspanning: T.A.V.E.N.U". 

Dat werd de naam van het nieuwe verenigingsgebouw aan de Leerdamse Nieuwstraat van de werkliedenvereniging 'Leerdam en omstreken". 

Rond 1869 begonnen in Nederland de eerste werkliedenverenigingen te ontstaan, geïnspireerd door voorbeelden uit de buurlanden. Het doel was simpel: samen de leefomstandigheden van arbeiders verbeteren, zonder hulp van buitenaf. Later groeiden sommige van deze verenigingen uit tot vakbonden, maar de naam ‘werkliedenvereniging’ bleef vooral gebruikt voor clubs die leden onderling verzekerden tegen de financiële gevolgen van ziekte, zoals inkomensverlies door niet kunnen werken. Daarnaast deden ze ook andere dingen, zoals samen voordelig levensmiddelen en brandstof inkopen.

In 1901 wordt een eenvoudig gebouw 'Salem' aangekocht door de werkliedenvereniging in Leerdam. Pel van Gent noemt op pag. 524 van 'Leerdam door de eeuwen heen de openingsdatum van 5 februari 1902. 

Het deed ook dienst als kerkgebouw voor de dolerende gemeente, die in 1889 was ontstaan. (Predikant Seinen vermeldt in zijn boek dat de Dolerenden uit Schoonrewoerd en Leerdam samenkwamen in een schuur. Het onderkomen was naar alle waarschijnlijkheid heel eenvoudig van opzet...). In 1901 ging deze gemeente samen met de in 1834 ontstane afgescheiden gemeente die in 1898 een nieuw kerkgebouw aan de Hoogstraat had laten bouwen. 

Willem Carmiggelt sr., bouw-kundige van de gemeente Leerdam, tekende het ontwerp voor het nieuwe gebouw voor de werkliedenvereniging (De Leerdammer, 20-6-1908 en 5-12-1908). Dit wordt op de plek van het oude 'Salem' gebouwd. 

 

Op 1 december 1908 vond de opening plaats van het nieuwe gebouw 'Tavenu'.

Voorzitter Jan Leguit en dokter Cornelis Voogd spraken bij de opening.  

De Vijfheerenlanden, 5-12-1908

Tijdens de mobilisatieperiode tussen 1914 en 1916 werd Tavenu in beslag genomen als voedsel- en kledingmagazijn. na aankomst van het 35e Landweer Bataljon Infanterie uit Rotterdam.

In 1919 werd Tavenu verbouwd. Het gebouw werd uitgebreid met een flinke garderobe en vanaf die tijd wordt het verenigingsgebouw ook verhuurd aan andere verenigingen. Zaal 'Kunstmin' werd vooral door de directie van de glasfabriek gehuurd en 'Tavenu' voorziet dus echt in een behoefte. 

De Leerdammer, 6-8-1919

 

De Leerdammer, 13-12-1919

 

De Leerdammer, 5-1-1921

De Leerdammer, 5-10-1921

De Leerdammer, 10-3-1923

De Leerdammer, 12-5-1923

 

De banier 21-10-1929

Tavenu werd in die tijd veelvuldig gebruikt voor een breed scala aan activiteiten. De Werkliedenvereniging organiseerde er kunstavonden met propagandaredenen en toneelvoorstellingen. Toneelverenigingen hielden concoursen, terwijl muziekverenigingen als Hallelujah, Morgenrood, De Bazuin, Kunstliefde en Vriendschap, Aurora, Mediator en Zang en Vriendschap uitvoeringen gaven. Verder vonden er bijeenkomsten plaats van de Oranjevereniging, vergaderingen van de Nederlandse Bond van Onderwijzers en de Christelijke Houtbewerkersbond, evenals postduivententoonstellingen. Ook sport kreeg er een plaats: de worstel- en atletiekvereniging D.O.S. en sportvereniging Sparta traden er op en het Dansinstituut Ties van Brakel verzorgde optredens. Er werden cabaret-avonden, modeshows, bazars en balavonden gehouden. In 1923 vond er een expositie plaats van schilder Dingemans. Op zondagen werden er kerkdiensten geleid door de heer Dirk Rustige. 

Tussen 6 en 8 maart 1928 werd er in 'Kunstmin' en 'Tavenu' een middenstandstentoonstelling gehouden, A.L.M.E.T.

Kortom: Tavenu was een bruisend middelpunt van Leerdams culturele, sociale en sportieve leven.

De banier 4-5-1937

In een 'In Memoriam' van Jan Leguit, die voorzitter was van de Leerdamse Werkliedenvereniging, zien we zijn betrokkenheid met 'Tavenu', hij had de realisatie van dit gebouw als zijn levenstaak gezien. 

De Gecombineerde, 1-11-1941

De Leerdammer, 2-11-1939

  

De Gecombineerde, 7-11-1953

Saneringsplan Gemeente Leerdam,120788.

Kwaliteitskaart bebouwde kom maart 1958

Bron: RAZU.nl

Vanaf 1961 ging het dienst doen als kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente, met plaats voor 280 kerkgangers. Dit was het gevolg van een kerkelijke splitsing: in "Sealthiël" bleef een groep achter die Gereformeerde Gemeente in Nederland ging heten. 

In 2000 werd het gebouw buiten gebruik gesteld en vervangen door het nieuwe kerkgebouw "Adullam" aan de Prins Mauritsstraat. Het Koppejan-orgel was in 1989 verkocht aan de hervormde gemeemte van Roswinkel. Het 'nieuwe' Van den Heuvel-orgel wat in 2000 was geplaatst, verhuisde mee naar de Prins Mauritsstraat. 

Op de locatie van het gesloopte gebouw verrees het appartementencomplex "Tavenu Staete". Die naam herinnert ons nog steeds aan bijna honderd jaar Tavenu.

Bronnen:

• Krantenberichten, hierboven genoemd
• Gent, P.M. van, Leerdam door de eeuwen heen (1933), pag. 539
• Meijdam, Floor en Albert Santing, Omzien in verwondering (1989), pag. 24
• Relikwi, Adullam Nieuwstraat 10